مطالب تغذيه‌اي

مراقبت‌هاي تغذيه‌اي در بيماري‌هاي مزمن كليه

بيماري مزمن كليه:

بيماري مزمن كليه وضعيتي است كه طي آن كليه ها ديگر قادر به حفظ تعادل محيط داخلي بدن و دفع مواد زائد و سمي از طريق ادرار نيستند. در نتيجه چنين شرايطي، مواد سمي در خون تجمع پيدا مي كنند كه اين امر سبب بروز اختلالاتي جدي مي گردد. ديابت و پرفشاري خون از مهمترين علل بروز بيماري هاي مزمن كليه هستند. عدم كنترل اين بيماري و پيشرفت آن، به از بين رفتن كامل عملكرد كليه ها منجر مي شود كه در اين شرايط اجراي درمان جايگزيني كليه (دياليز و يا پيوند كليه) ضروري است.

رژيم غذايي:

از انجايي كه مواد زائد و سمي موجود در ادرار عمدتا بر اثر سوخت و ساز مواد غذايي در بدن توليد مي شوند، رژيم غذايي مبتلايان به بيماري مزمن كليه نقشي مهم در جلوگيري و يا تسريع روند پيشرفت اين بيماري خواهد داشت. به طور كلي اين رژيم غذايي داراي محدوديت هايي است كه به عواملي همچون سطح عملكرد كليه ها، سن، جنس و وزن بيمار وابسته است.

توصيه هاي تغذيه اي:

- در صورت كم اشتهايي بهتر است تعداد غذاي مصرفي روزانه افزايش و حجم هر وعده كاهش يابد.

- به دليل محدوديت ها در رژيم غذايي ويتامين ها و املاح معدني تحت نظر پزشك معالج مصر شود.

- مصرف نمك بايد محدود شود. ضمنا بايد از مصرف غذاهاي پرنمك مانند خيار شور، رب گوجه فرنگي، دوغ شور، انواع سس آماده و غذاهاي كنسروي پودر سير ، ادويه جات ، خردل ، كچاب ، چيپس ، پودر آماده سوپ ، آجيل،  بيسكويت نمكي ، ماهي دودي ، گوشت دودي ، پنير پيتزا

و مانند اينها اجتناب نمود.

بيسكويت نمكي ، ماهي دودي ، گوشت دودي ، پنير پيتزا و مانند اينها اجتناب كرد.

- از آنجايي كه سيب زميني حاوي مقدار زيادي پتاسيم است، بايد قبل از مصرف حتما پوست آن گرفته و به مدت 8 ساعت در آب خيسانده شود.

- از مصرف آب خورشت ها ، آب گوشت ها ، آب غذاها و آب كمپوت پرهيز نماييد.

- در صورت استفاده از سبزيجات پخته آنها را سه بار جوشانده و آبش را دور بريزيد و سپس استفاده نماييد.

- در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از سبزي هاي داراي پتاسيم كم و متوسط، و 1 واحد از سبزي هاي داراي پتاسيم بالا هستيد.

- در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از ميوه هاي داراي پتاسيم كم و متوسط، و 1 واحد از ميوه هاي داراي پتاسيم بالا هستيد.

- از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و..)، حبوبات (نخود، لوبيا، عدس، سويا و..)، نان هاي سبوس دار، بيسكويت هاي سبوس دار (ساقه طلايي)، لبنيات، بستني (به استثناي بستني يخي)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسيس، كالباس و نوشابه ها به ويژه سياه جدا پرهيز نماييد.

- از سرخ كردن غذاها در روغن و مصرف غذاهي سرخ شده خودداري فرماييد.

- روغن مصرفي حتما از نوع مايع و به ويژه روغن كلزا (كانولا) باشد.

- لبنيات فقط به ميزان توصيه شده در رژيم مجاز مي باشد و مي بايستي از نوع كم چرب باشد.

- مصرف 30 گرم پنير بي نمك به جاي يك واحد گوشت مجاز مي باشد. در صورت مصرف پنير بايد نمك آن كاملا گرفته شود و از چند ساعت قبل مصرف در آب ساده قرار داده شود.

جايگزين هاي مواد غذايي:

· 1/2 ليوان شير كم چرب = 1/2 ليوان بستني = 1/2 ليوان ماست كم چرب

· 5 حبه قند = 1 قاشق غذا خوري عسل يا مربا = 4 قاشق مربا خوري شكر = 3 عدد آبنبات = 1 عدد بستني يخي = 1/2 ليوان ليموناد

· 30 گرم گوشت = 1 عدد تخم مرغ كامل = 2 عدد سفيده تخم مرغ

· 30 گرم نان سفيد بي نمك = 1/2 نان همبرگري = 1/2 شيريني دانماركي = 1/2 ليوان ماكاروني پخته = 5 قاشق غذا خوري برنج پخته = 2/5 قاشق غذا خوري آرد

· 1/2 ليوان سبزي = 1/2 ايوان آب سبزي = 1 عدد هويجف خيار يا كدو متوسط

· 1/2 ليوان آب ميوه = 1 عدد ميوه متوسط = 1/2 ليوان كمپوت = 5 عدد برگه

گروه ميوه هاي كم پتاسيم : (مناسبترين گروه براي استفاده)

آب انگور ، زغال اخته ، عصاره يا كمپوت هلو و گلابي ، ليمو ترش

گروه ميوه ها با پتاسيم متوسط‌ :

آب سيب ، آب گريپ فروت ، آب ليمو ، آلو برقاني ، آناناس تازه يا كمپوت آناناس ، انگور ، تمشك ، توت فرنگي ، سيب كوچك ، شاه توت ، عصاره توت ، عصاره زرد آلو ، كشمش ، گيلاس ، نارنگي ، هلو ، هندوانه

گروه ميوه ها با پتاسيم بالا : (غير مجاز)

آب آلو ، پرتقال ، آلو بخارا خشك ، انجير خشك ، برگه زرد آلو ، خرما ، زرد آلو ، شليل ، طالبي ، كيوي ، گلابي ، موز

گروه سبزيجات كم پتاسيم : (مناسبترين گروه براي استفاده)

جوانه حبوبات ، خيار پوست كنده ، فلفل سبز ، كاهو ، كلم خام ، لوبيا سبز

گروه سبزيجات با پتاسيم متوسط :

اسفناج خام ، بادمجان ، بروكلي ، پياز ، تربچه ، ذرت ، ريواس ، شلغم ، قارچ كنسرو شده ، كدو ، كرفس ، كلم پخته ، گل كلم ، نخود سبز ، هويج

گروه سبزيجات با پتاسيم بالا : (غير مجاز)

كرفس پخته ، قارچ پخته ، باميه ، گوجه فرنگي و آب گوجه فرنگي ، سيب زميني (آبپز، پوره شده ، تنوري ، سرخ شده) ، كدو حلوايي ، اسفناج پخته ، رب گوجه فرنگي ، كچاب ، كلم بروكلي، چغندر، فلفل تند

ميزان دريافت مايعات:

در بيماران مبتلا به نارسايي مزمن كليه در صورتيكه تعادل سديم در بدن حفظ شود مكانيسم تشنگي مي تواند تعادل آب را در بدن تنظيم كند، كه معمولا در حدود 7 ليوان روزانه از هر نوع آشاميدني مي شود.

در زمانيكه GFR به كمتر از ml/min 5 مي رسد احتمال تجمع مايعات در بدن افزايش مي يابد و در اين حالت مي بايستي ميزان مايعات دريافتي توسط متخصص تغذيه مورد محاسبه قرار گيرد تا افزايش دريافت مايعات سبب ادم، هيپو ناترمي، فشار خون و نارسايي قلبي نشود.

فشار خون

فشار خون:

هایپرتنسیون یا فشارخون بالا یک وضعیت پزشكي است که در آن فشار وارد شونده بر دیواره رگ ها و فشار جریان خون از یک حد نرمال و پذیرفته بالاتر می‌رود. هنگامی‌ که فشار خون به هر علت بالا باشد، قلب را با هدف پمپاژ دوباره و به گردش درآوردن خون وادار به افزایش حرکت و کار بیشتر می‌نماید. فشار خون بر دو نوع سیستولی و دیاستولی تقسیم و نام‌گذاری می‌گردد که گاهی با نام حد بالا و حد پایین نیز شناخته می‌شود.

فشارخون نرمال در انسان درحال استراحت در محدوده ۱۰۰ الی ۱۴۰ میلیمترجیوه (سیستولیک) و ۶۰ الی ۹۰ میلیمترجیوه (دیاستولیک) قرار دارد. بطور معمول اگر فشار خون بصورت پایدار بالاتر از ۱۴۰ سیستول و ۹۰ دیاستول قرار گیرد، پاتولوژی و بیماری محسوب می‌گردد.

عوامل افزايش دهنده فشار خون:

از عوامل موثر در بروز پر فشاری خون می توان به استرس، چاقی، کم تحرکی، سوابق فامیلی، مصرف دخانیات، بیماری های کلیوی و هورمونی، تغذیه نامناسب (دریافت زیاد چربی اشباع و نمک از طریق رژیم غذایی) و سالمندی اشاره کرد. اگرچه داروهایی برای درمان پرفشاری خون در دسترس است اما تحقیقات نشان داده اند که با اصلاح شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی می توان به درمان این بیماری کمک کرد. انداخت.

توصيه هاي غذايي در فشار خون:

- كاهش مصرف نمك در رژيم غذايي و عدم قرار دادن نمكدان بر سر سفره يكي از كليديترين توصيه ها در فشار خون است. براي حفظ طعم و مزه غذاها در حد امكان مي توان روش هاي زير را بكار برد:

· اضافه كردن طعم ها و چاشني هاي طبيعي ديگر به غذا بجاي استفاده از نمك (آبليمو ، سبزي هاي معطر خشك و..) هنگام طبخ غذا خصوصا برنج ، ماكاروني و غلات از اضافه كرن نمك خودداري كنيد.

· در مورد غذاهاي كنسرو شده مايعات حاوي آنها را تخليه كنيد و سپس محتواي آنها را مورد مصرف قرار دهيد.

· هنگام خريد برچسب هاي مواد غذايي و يا اطلاعات مندرج روي موادغذايي را مورد مطالعه قرار دهيد. دقت كنيد تا مواد غذايي بدون سديم (نمك) يا كم سديم (كم نمك) باشند.

- مصرف غذاهای شور (گوشت نمک سود شده، کنسروی، همبرگری، سوسیس و کالباس، سبزی های کنسرو شده، کراکرها، چیپس، پفک، خیار شور، ماهی های شورو دودی، سوپ های آماده، ترشی؛ آجیل شور و نظایر آن) را كاهش دهيد.

- كافئين يك ماده محرك است كه در قهوه، چاي، شكلات و بسياري از نوشابه ها يافت مي شود. مقدار كافئيني كه در 3-2 ليوان قهوه وجود دارد مي تواند باعث فشار خون شود. در افرادي كه بطور منظم كافئين استفاده نمي كنند مصرف كافئين مي تواند باعث افزايش شديد و موقت فشار خون شود.

- يافته هاي حاصل از تحقيقات علمي نشان داده كه مصرف بي رويه الكل باعث افزايش فشار خون مي شود. الكل داراي كالري است و مي توانند باعث افزايش وزن و چاقي شود، همچنين الكل مي تواند در عملكرد صحيح داروهاي فشار خون مداخله كند يا باعث عوارض جانبي شود.

- با توجه به نقش پتاسیم در پیشگیری و درمان پرفشاری خون در برنامه غذایی روزانه از میوه ها، سبزی ها، استفاده شود. زردآلو، گوجه فرنگی، هندوانه، موز، سیب زمینی، آب پرتقال و گریپ فروت منبع خوبی از پتاسیم هستند.

 دریافت مقادیر مناسبی منیزیم (به عنوان گشاد کننده عروق) از طریق منابع غذایی مانند انواع سبزی با برگ سبز تیره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس دار توصیه می شود.

- عنصر کلسیم نیز در کاهش فشار خون نقش دارد بنابراین دریافت کافی کلسیم از طریق مصرف منابع غذایی آن به ویژه شیر و فرآورده های لبنی کم چرب توصیه می شود

مصرف مواد غذایی حاوی اسید چرب اشباع و کلسترول (گوشت قرمز، لبنیات پر چرب، زرده تخم مرغ، چربی های حیوانی، مارگارین، روغن های جامد، کره) در برنامه غذایی روزانه کاهش یابد و به جای آنها روغن های گیاهی مانند ذرت، زيتون و آفتابگردان استفاده شوند.
- گوشت سرشار از پروتئین و منیزیم است. مصرف گوشت سفيد (مرغ پوست کنده و ماهی ها) توصيه مي شود. زرده تخم مرغ هم هفته ای بیش از 3 عدد استفاده نکنید.

-  مصرف غلات کامل مثل نان گندم با آرد سبوس دار ، برنج قهوه ای ، غلات سبوس دار، جو دوسر، ماکارونی سبوس دار و ذرت بو داده راه مناسبی برای دریافت فیبر است.

- مصرف قندهاي ساده نظير (شيريني ، شكلات ، كيك ، بيسكويت ، آب ميوه هاي صنعتي ، نوشابه ، آبنبات) را در رژيم غذايي خود كاهش ديد.

- كنترل وزن و رسيدن به وزن سلامت و حفظ آن مي تواند به كنترل بيماري فشار خون كمك كند. پرخوري باعث افزايش وزن مي شود ، براي حفظ و كاهش وزن بايد برابر يا بيش از كالري دريافتي كالري بسوزانيد. يك شيوه موثر كنترل و كاهش وزن بايد شامل موارد زير باشد:

· انتخاب موادغذايي كم چرب و كم كالري

· عدم مصرف فست فود

· خوردن در حجم و اندازه هاي كوچكتر

· نوشيدن آب بجاي انواع نوشيدني هاي شيرين ديگر

· كاهش مصرف قندهاي ساده (شيريني، كيك ، كلوچه ، سانديس و...)

· آشنايي با مواد غذايي كم كالري مانند (سبزيجات) و جايگزين كردن آنها با مواد غذايي پركالري

· مصرف سالاد بدون سس قبل از غذا

· مصرف نان سبوس دار به جاي نان سفيد

· فعاليت بدني حداقل نيم ساعت روزانه سر يك ساعت مشخص

شيمي درماني

تغذيه در شيمي درماني:

رژيم غذايي در درمان سرطان نقش مهمي دارد. خوردن مواد غذايي مناسب قبل، هنگام و بعد از درمان سبب تسريع بهبودي و بقا توانايي شما مي شود. پرتو درماني و شيمي درماني نيز داراي عوارضي هستند كه بر حس چشايي و بويايي تاثير مي گذارد و حتي عوارضي ايجاد مي كنن كه باعث بي اشتهايي، زخم هاي دهاني، تهوع و استفراغ مي شود. با اطلاع از اين عوارض بيمار و اطرافيان مي توانند اين دوره از درمان را بهتر پشت سر گذارند.

توصيه ها براي پيشگيري از كاهش وزن:

- زمان بندي براي مصرف غذاها و ميان وعده ها بايد به گونه اي باشد كه تنها در زمان گرسنگي غذا نخوريد ، بلكه در فواصل زماني معيني از يك ماده غذايي استفاده كنيد زيرا ممكن است طبق روال طبيعي احساس گرسنگي نكنيد.

- در ميان وعده ها بهتر است از انوع مواد غذايي پرپروتئين و پركالري از قبيل انواع فرني ها و دسرهاي پركالري، انواع معجون ها ، نوشيدني هاي پركالري و پرپروتئين، ساندويچ ها ، انواع مغزها، سوپ هاي خامه اي، غلات صبحانه و انواع سبزيجاتي كه همراه با كره پخته شده اند استفاده نماييد.

براي افزايش كالري غذاها نيز مي توانيد كمي روغن زيتون به آن ها اضافه كنيد. همچنين براي افزايش پروتئين در هر وعده غذايي مي توانيد كمي شير خشك آماده به غذاها مثل آبگوشت، سوپ يا املت اضافه كنيد.

- ماءالشعير در صورت تمايل اشتهاي شما را بيشتر مي كند.

- بهتر است در تهيه غذا از انواع ادويه جات ، سبزيجات تازه و ساير طعم دهنده ها استفاده كنيد تا اشتها و ميل بيشتري به خوردن غذا پيدا كنيد تا زماني كه ملزم به كاهش ميزان نمك دريافتي باشيد ، مي توانيد از نمك در تهيه غذا استاده كنيد.

- ممكن است درهنگام صبح اشتهاي بيشتري نسبت يه ساير اوقات روز داشته باشيد ، بنابراين بهتر است كه در آن زمان غذاي بيشتري مصرف كنيد.

توصيه ها براي پيشگيري و كنترل تهوع و استفراغ:

- براي پيشگيري از تهوع و استفراغ كه معمولا بدنبال شيمي درماني ايجاد مي شود ، حداقل از دو ساعت قبل از درمان هيچ گونه مواد خوراكي و نوشيدني مصرف نكنيد.

- از مصرف غذاهايي كه بوي زيادي دارند و يا چرب ، روغني و نفاخ هستند خودداري كنيد. همچنين در فردي كه مستعد تهوع است، غذاهاي خيلي سرد بهتر از غذاهاي گرم تحمل مي شوند.

توصيه ها براي پيشگيري و كنترل تهوع و استفراغ:

- براي پيشگيري از تهوع و استفراغ كه معمولا بدنبال شيمي درماني ايجاد مي شود ، حداقل از دو ساعت قبل از درمان هيچ گونه مواد خوراكي و نوشيدني مصرف نكنيد.

- از مصرف غذاهايي كه بوي زيادي دارند و يا چرب ، روغني و نفاخ هستند خودداري كنيد. همچنين در فردي كه مستعد تهوع است، غذاهاي خيلي سرد بهتر از غذاهاي گرم تحمل مي شوند.

توصيه هايي براي پيشگيري و كنترل تغيير در حس چشايي:

- از قاشق و چنگال ها پلاستيكي به جاي فلزي استفاده كنيد.

- بهترين غذايي را كه دوست داريد در زمان هايي استفاده كنيد كه احساس طعم د در دهان خود نمي كنيد.

توصيه ها براي كنترل خشكي دهان:

- در صورت خشكي دهان (البته اگر دهان زخم نباشد) مي توانيد از نوشيدني هاي ترش، سس ها، آب نبات و آدامس (بخصوص با طعم نعنا) استفاده كنيد و مصرف شير و چاي را افزايش دهيد.

- هر چند دقيقه مقدار كمي آب بنوشيد، تا بلع و صحبت كردن راحتتر باشد و هميشه با خود يك بطري آب همراه داشته باشيد.

توصيه ها براي كنترل اسهال:

- در صورت اسهال شير سويا يا شير بدون لاكتوز را جايگزين شير كنيد و از موز و سيب رنده شده ، هويج پخته نمك زده شده و كته ماست استفاده كنيد.

- در زمان اسهال از مصرف موادغذايي قندي و بسيار شيرين ، سرخ شده يا چرب، غذاهاي نفاخ (حبوبات، بروكلي، ترب )

و ميوه هاي ملين (گلابي ، آلو و...) و پر فيبر خودداري كنيد.

- دريافت مايعات را افزايش دهيد و تعداد وعده هاي غذايي خود را بيشتر كنيد.

توصيه ها براي كنترل يبوست:

- در صورت يبوست ميزان مايعات ، ميوه ها و سبزيجات دريافتي را افزايش دهيد ، مي توانيد از تركيب آلو ، سبوس و سيب رنده شده نيز استفاده كنيد.

توصيه ها براي زخم گلو و دهان:

- در صورت عدم تحمل غذاهاي جامد ، از رژيم غذايي نرم و ميكس شده استفاده نماييد. رژيم غذايي نرم شامل: برنج كته ، پوره سيب زميني ، گوشت چرخ شده پخته ، پنير خامه اي ، تخم مرغ عسلي ، سبزيجات پخته و پوره شده (كدو) ، آبميوه ، كمپوت ، ميوه رسيده و له ، لبنيات ، آبميوه ، كمپوت ، ميوه رسيده و له ، حليم ، بستني ، عسل ، شيربرنج ، شله زرد ، ژله.

- اگر بلع دردناكي داريد ، از ني استفاده كنيد و بعد از خوردن ، سر خود را به سمت عقب ببريد تا بلع راحت تر شود.

توصيه هاي كلي:

- از فراورده هاي پروتئيني مانند گوشت ، ماهي ، ماكيان ، لبنيات ، آجيل ، حبوبات ، سويا و تخم مرغ استفاده كنيد.

- از مصرف گوشت خام و يا نيم پز اجتناب كنيد و فراورده هاي گوشتي و تخم مرغ را كاملا پخته مصرف نماييد.

-  سبزيجات را با دقت مورد شستشو و ضد عفوني قرار دهيد و در صورت امكان پخته مصرف كنيد.

- ميوه ها را خوب بشوييد و ضدعفوني كنيد و قبل از مصرف در صورت امكان پوست بگيريد يا بپزيد.

- از مصرف فست فود و غذاهاي بيرون اجتناب كنيد.

در صورت دريافت كورتون غذاها را بي نمك مصرف كنيد.

- براي افزايش كالري دريافتي مقداري شير يا شير خشك را به املت ، سوپ و... اضافه كنيد و يا از تركيب ماست با ميوه ها استفاده كنيد.

- وعده هاي غذايي را در حجم كم و دفعات زياد مصرف نماييد.

- براي افزايش اشتها از غذاهاي رنگي و متنوع استفاده كنيد.

- از مصرف چربي ها و غذاهاي چرب خودداري كنيد.

- مصرف روغن هاي مايع نظير زيتون ، كانولا و ذرت مجاز و مصرف روغن هاي هيدروژنه (جامد) و مارگارين غيرمجاز مي باشد.

- مصرف نان تست ، بيسكويت ، چوب شور يا كراكر تهوع صبحگاهي را كاهش مي دهد.

- زماني كه حالت تهوع داريد مي بايستي خوردن مايعات را از 1 قاشق مرباخوري آغاز و به تدريج اضافه كنيد.

-2-1 ساعت قبل از شيمي درماني غذا ميل نكنيد.

- در صورتي كه بوي غذا آزار دهنده شده است ، آن را سرد ميل كنيد.

- مصرف ليمو ترش را فراموش نكنيد. در صورت امكان هميشه مقداري ليمو ترش تازه به آب آشاميدني خود اضافه كنيد.

رژيم غذايي در سلياك

سلياك:

بيماري سلياك يك اختلال خودايمني روده باريك است كه به شكل ارثي منتقل مي شود. در اين بيماري پرزهاي روده آسيب ديده و سبب اختلال در جذب گلوتن موجود در برخي از مواد غذايي شده و علائم عدم تحمل ايجاد مي كند. گلوتن يك نام كلي براي پروتئين هاي غلاتي مانند گندم، جو و جودوسر است. در رژيم غذايي بدون گلوتن، مصرف غذاها و موادي كه حاوي اين غلات هستند بايد محدود شود.

رژيم غذايي بدون گلوتن بايد به طور دائمي رعايت شود، زيرا حتي مقدار كم گلوتن در غذا مي تواند سبب تخريب جدار روده كوچك و ايجاد علائمي همچون اسهال، استفراغ، كاهش وزن، كم خوني و خستگي شود.

مواد غذايي غير مجاز : مواد غذايي حاوي گلوتن (گندم – جو- چاودار)

انواع نانهاي تهيه شده با گندم-  نانهاي شير مال – انواع بيسكويتها- كيكها – شيرينيهاي آماده- نانهاي تهيه شده با جو- نان ساندويچي – نان سوخاري- ذرت مكزيكي – سس سفيد- سوسيس كالباس- همبرگرهاي آماده- سوپهاي آماده- سوپهاي آماده شده در رستورانها

رشته فرنگي- ماكاروني- قارچ- كشك- مارگارين- رشته آش- رشته پلويي –حلوا- سوهان- سمنو- فرني تهيه شده با نشاسته- سمبوسه- مرغ و ميگو سوخاري كه با آرد سوخاري تهيه شده باشند (به صورت ساده اشكالي ندارد)- خامه شكلاتي – حليم- سسهاي آماده بازاري يا تهيه شده در رستورانها-دارچين- سركه سفيد –آدامس- مائ الشعير- سس خردل- سس سويا –عصار ه گوشت ( گالينا-  بلانكا)- ماستهاي خامه اي –محصولات گوشتي كه حاوي گندم جو- چاودار-جودوسر-جومي باشند-انواع محصولات پنيركه حاوي عصاره جويا جو دوسرهستند- مواد حاوي تخم مرغ كه با سسهاي حاوي گلوتن مخلوط شده اند- سبزيهاي كنسرو شده با سس حاوي مواد غذايي غير مجاز برخي كنسروهاي لوبيا –سبوس گندم- جوانه گندم-بلغور گندم وجو- نشاسته گندم و ساير آردهاي حاوي گندم وجو- جو دوسر- چاودار- آرد سمولينا- انواع كلوچه- انواع بستني قيفي- پودينگها- سرلاك گندمي- برخي آبنبات هاي تجاري- سركه سفيد- برخي از انواع پودر كاري و ادويه جات خشك – سس گوجه فرنگي- خردل- رب گوجه فرنگي – كره بادام زميني- كباب كوبيده آماده در رستورانها – كتلت هاي آماده – شنيسل گوشت و مرغ- قهوه فوري – نسكافه – شير شكلات – انواع كوكو در تهيه آن از آرد گندم استفاده شده است .

كلا بهتر ازمواد غذايي كنسروي و آماده شده استفاده نگردد.                                                                  

برخي از مواد كه به طور ناخواسته با مواد غذايي همراه مي شوند و محتوي گلوتن هستند عبارتند از:

· مواد آرايشي نظير رژ لب - خمير دندان- خميرهاي اسباب بازي

· گاهي اوقات ممكن است مواد غذايي حاوي گلوتن و فاقد گلوتن با هم مخلوط شوند مانند تخته گوشت كه آغشته به مواد حاوي گلوتن باشد يا سطح داخلي فرها و اجاقهاي مايكروويو يا استفاده از ظروف يا ابزار آشپز خانه

· از آجيل هاي فراوري شده استفاده نگردد.

توجه:

درج عبارت (فاقد گندم) روي بسته بندي مواد غذايي لزوما به معني فاقد گلوتن نيست و آن محصول ممكن است حاوي غلات و يا افزودني هاي حاوي گلوتن باشند.

همواره برچسب مواد غذايي را مطالعه كنيد و از تركيبات محصول غذايي آگاه باشيد.

غذاهاي تازه و فراوري نشده سالمترين نوع غذاها هستند. زمان غذا خوردن در بيرون و رستوران ها، ساده ترين غذاها با حداقل تركيبات را سفارش دهيد.

مواد غذايي مجاز:

· انواع ميوه ها، سبزيجات و آب آن ها خوب تحمل مي شوند و مصرفشان مجاز است.

· انواع گوشت، مرغ، ماهي و تخم مرغ مجازند.

· مصرف سويا –نخود-برنج-آرد برنج- ذرت—آرد ذرت- بلال و سيب زميني بلامانع مي باشد.

· معمولا افراد مبتلا به سلياك، عدم تحمل لاكتوز دارند. بهتر است از شير فاقد لاكتوز استفاده نمايند.

· استفاده از ماست به فلور روده كمك بسياري مي كند. به طور كلي مصرف انواع شير و لبنيات مجاز مي باشد.

· تغذيه با شير مادر حتما توصيه مي گردد.

· مصرف انواع آجيل و مغزهاي پودر شده مجاز است.

· در صورت بروز اسهال از آجيل ها استفاده نشود.

· از خمير دندان crest استفاده كنيد.

· نكته: مكمل ياري با آهن-كلسيم تيامين – ريبو فلاوين- نياسين-فولات توصيه مي گردد.

نمونه برنامه غذايي فاقد گلوتن:

صبحانه: آب پرتقال يا شير كم چرب + نان تهيه شده از ذرت + تخم مرغ يا پنير + گوجه فرنگي و خيار يا سبزي خوردن + گردو

ميان وعده: انواع ميوه هاي تازه

ناهار: برنج پخته + گوشت، مرغ يا ماهي + سالاد يا سبزي خوردن + ماست كم چرب

ميان وعده: انواع ميوه و سبزيجات تازه

شام: نان فاقد گلوتن + انواع حبوبات پخته ( عدسي، لوبيا) + سالاد يا سبزيجات بخار پز + دوغ

نمونه منوی غذایی پیشنهادی برای بیماران مبتلا به  COVID 19

صبحانه

مایعات انتخاب اول : چای + عسل + فرنی یا مسقطی

انتخاب دوم : چای + عسل + عدسی میکس شده

انتخاب سوم : چای + عسل + شله زرد میکس شده

پوره انتخاب اول : چای + عسل + پوره سیب زمینی و تخم مرغ آبپز

انتخاب دوم : چای + عسل + پوره سبزیجات (کدوحلوایی، لبو، کدوسبز) + پنیر

انتخاب سوم : چای + عسل + پوره حبوبات (لوبیا چیتی و عدس) + پوره سیب زمینی + روغ زیتون

انتخاب چهارم : چای + عسل + نان تست سبوس دار ( دورگیری شده) + پنیر+ پوره زیتون تازه

معمولی انتخاب اول : نان بسته بندی+ پنیر 30گرمی+ خیاروگوجه/ گردو + دو عدد خرما خشک/ عسل تک نفره+ قند یا شکر تک نفره+ چای

انتخاب دوم : نان بسته بندی+تخم مرغ یک عدد+کره 10 گرمی+قند یا شکر تک نفره+ چای

میان وعده اول:

مایعات و پوره:  شیرکم چرب + 4 پیمانه پودر فرمولای استاندارد

معمولی:  شیرکم چرب+ خرما / عسل

نهار و شام

مایعات انتخاب اول : سوپ سبزیجات و مرغ + روغن زیتون + + ماست پروبیوتیک / دوغ

انتخاب دوم : حلیم + عسل + دارچین+ ماست پروبیوتیک

انتخاب سوم : خوراک لوبیا چیتی و گوشت یا مرغ چرخ شده+ ماست پروبیوتیک

انتخاب چهارم : خوراک عدسی و گوشت یا مرغ چرخ شده+ ماست پروبیوتیک

پوره انتخاب اول : پوره سبزیجات + پوره مرغ یا گوشت + روغن زیتون + سوپ +ماست پروبیوتیک

انتخاب دوم : حمص + نان تست سبوس دار دورگیری شده+ سوپ + ماست پروبیوتیک

انتخاب سوم : حلیم + عسل + دارچین+ سوپ + ماست پروبیوتیک

معمولی انتخاب اول : زرشک پلو با مرغ + سوپ + ماست پروبیوتیک    

انتخاب دوم : شوید پلو با گوشت + سوپ + ماست پروبیوتیک    

انتخاب سوم : سبزی پلو با ماهی + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب چهارم : چلو خورشت قیمه / قورمه/ کرفس/ بامیه کم ادویه و کم چرب + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب پنجم : خوراک سبزیجات و مرغ + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب ششم : خوراک سبزیجات و گوشت + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب هفتم: خوراک ماهی + سبزیجات + سوپ + ماست پروبیوتیک 

میان وعده دوم:

مایعات:

 انتخاب اول آب میوه طبیعی

انتخاب دوم شیرکم چرب + 4 پیمانه پودر فرمولای استاندارد

انتخاب سوم شیرکم چرب + موز

انتخاب چهارم شیرکم چرب + خرما

پوره:

انتخاب اول پوره سیب و پرتقال

انتخاب دوم پوره خرما و عسل

معمولی:

سیب و پرتقال

دياليز

بيماري مزمن كليه:

بيماري مزمن كليه يا نارسايي مزمن كليه بيماري است كه در اثر تخريب پيش رونده و برگشت ناپذير تعداد و عملكرد نفرون ها توسط عوامل مختلف ايجاد مي شود. از جمله مهمترين اين عوامل بيماري هاي ديابت، فشار خون، گلومرونفريت و كليه پلي كيستيك مي باشند. درمان بيماران مبتلا به نارسايي كليه در ابتدا از طريق درمان محافظه كارانه صورت مي گيرد و در صورت تشخيص پزشك دياليز شروع مي گردد.

همودياليز:

همودياليز فرايندي است كه در آن خون در داخل صافي ماشين دياليز در طول غشاهاي نيمه تراوايي جريان مي يابد كه در طرف ديگر اين غشاها محلول دياليز قرار گرفته است و اين امر سبب حذف آب و مواد زائد از خون به داخل محلول دياليز مي گردد.

توصيه هاي رژيمي در همودياليز:

- از نان هاي سفيد و بي نمك استفاده نماييد.

- از مصرف نان ها و بيسكويت هاي سبوس دار پرهيز كنيد.

- از قرار دادن نمك سر سفره پرهيز كنيد.

- در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از ميوه هاي داراي پتاسيم كم و متوسط و 1 واحد از ميوه هاي داراي پتاسيم بالا

بالا هستيد.

- در طول روز مجاز به مصرف 2 واحد از سبزي هاي داراي پتاسيم كم و متوسط و 1 واحد از سبزي هاي داراي پتاسيم بالا هستيد.

- از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و...) ، حبوبات، سويا، لبنيات، بستني (به استثناي بستني يخي)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسيس، كالباس و نوشابه به ويژه نوشابه هاي سياه جدا پرهيز نماييد. اين مواد غذايي را مي توانيد به ميزان كم در 45-30 دقيقه اول همودياليز مصرف نماييد.

- از مصرف آب خورش ها، آب گوشت ها، آب غذاها و آب كمپوت پرهيز نماييد. اين مواد غذايي را نيز مي توانيد به ميزان كم در 45-30 دقيقه اول همودياليز مصرف نماييد.

- روغن مصرفي حتما از نوع روغن مايع و به ويژه روغن كلزا باشد.

- حجم مايعات دريافتي بايستي توسط متخصص تغذيه مورد محاسبه قرار گيرد. دريافت زياد مايعات سبب بالا رفتن فشار خون و نارسايي قلبي مي گردد.

دياليز صفاقي:

در دياليز صفاقي از پرده صفاق موجود در حفره شكمي بعنوان يك غشاء نيمه تراوا جهت انجام دياليز استفاده مي شود و محلول دياليز وارد حفره صفاق مي گردد.

توصيه هاي رژيمي در دياليز صفاقي:

- از نان هاي سفيد و بي نمك استفاده نماييد.

- از مصرف نان ها و بيسكويت هاي سبوس دار پرهيز كنيد.

-از قرار دادن نمك سر سفره پرهيز كنيد.

- از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و...)، حبوبات، سويا، لبنيات، بستني (به استثناي بستني يخي)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسيس، كالباس و نوشابه هاي سياه جدا پرهيز نماييد.

- از آب خورش ها، آب گوشت ها، آب غذاها، آب كمپوت ها تا حد امكان كم مصرف نماييد.

- از مصرف چربي گوشت ها، پوست مرغ، پوست ماهي، لبنيات پرچرب، سس هاي سفيد، كله و پاچه، دل، قلوه، جگر، مغز، زرده تخم مرغ، ميگو، كره، خامه، شيريني هاي خامه اي و چيپس پرهيز نماييد. در هفته حداكثر يك تا دو عدد تخم مرغ بيشتر مصرف نكنيد. استفاده از سفيده تخم مرغ به عنوان جانشين گوشت بلامانع است.

- از مصرف روغن ها و چربي هاي جامد پرهيز نماييد. جهت پخت و پز از روغن هاي گياهي مايع استفاده نماييد و بهترين روغن در اين زمينه كلزا يا كانولا مي باشد.

- از مصرف غذاهاي سرخ شده در روغن، غذاهاي پرچرب و غذاهاي آماده از جمله پيتزا پرهيز كنيد. بهتر است تا حد امكان بصورت بخارپز ، آبپز يا كبابي باشد.

- توصيه مي شود بخش عمده گوشت مصرفي از نوع سفيد (مرغ و ماهي) باشد.

- از مصرف زياد قند، شكر، شربت، نوشابه، آبميوه هاي صنعتي، عسل، مربا، آب نبات، شكلات، شيريني ها ، بستني ها و ساير مواد غذايي حاوي شكر پرهيز نماييد.

- براي جلوگيري از چاقي و مقاومت به انسولين روزانه حداقل 1-0/5 ساعت فعاليت بدني از قبيل پياده روي داشته باشيد.

- حجم مايعات دريافتي معادل 7 ليوان مي باشد. دريافت زياد مايعات مي تواند سبب بالا رفتن فشار خون و نارسايي قلبي گردد.

گروه ميوه هاي كم پتاسيم : (مناسبترين گروه براي استفاده)

آب انگور ، زغال اخته ، عصاره يا كمپوت هلو و گلابي ، ليمو ترش

گروه ميوه ها با پتاسيم متوسط‌ :

آب سيب ، آب گريپ فروت ، آب ليمو ، آلو برقاني ، آناناس تازه يا كمپوت آناناس ، انگور ، تمشك ، توت فرنگي ، سيب كوچك ، شاه توت ، عصاره توت ، عصاره زرد آلو ، كشمش ، گيلاس ، نارنگي ، هلو ، هندوانه

گروه ميوه ها با پتاسيم بالا : (غير مجاز)

آب آلو ، پرتقال ، آلو بخارا خشك ، انجير خشك ، برگه زرد آلو ، خرما ، زرد آلو ، شليل ، طالبي ، كيوي ، گلابي ، موز

گروه سبزيجات كم پتاسيم : (مناسبترين گروه براي استفاده)

جوانه حبوبات ، خيار پوست كنده ، فلفل سبز ، كاهو ، كلم خام ، لوبيا سبز

گروه سبزيجات با پتاسيم متوسط :

اسفناج خام ، بادمجان ، بروكلي ، پياز ، تربچه ، ذرت ، ريواس ، شلغم ، قارچ كنسرو شده ، كدو ، كرفس ، كلم پخته ، گل كلم ، نخود سبز ، هويج

گروه سبزيجات با پتاسيم بالا : (غير مجاز)

كرفس پخته ، قارچ پخته ، باميه ، آب گوجه فرنگي ، سيب زميني (آبپز، پوره شده ، تنوري ، سرخ شده) ، كدو حلوايي ، اسفناج پخته ، رب گوجه فرنگي ، كچاب ، كلم بروكلي

· در صورت استفاده از سيب زميني آنرا پوست كنده 8 ساعت در آب قرار دهيد و سپس آنرا استفاده كنيد.

ديابت

ديابت يك اختلال در متابوليسم بدن است. در ديابت انسولين به ميزان كافي در بدن وجود ندارد و يا قادر نيست تا وظايف خود را به درستي انجام دهد، در نتيجه به علت مقاومت در برابر آن، قند خون نمي تواند به طور موثري وارد سلول هاي بدن شود و مقدار آن بالا مي رود.

انواع بيماري ديابت:

به طور كلي ديابت به سه گروه ديابت نوع 1، ديابت نوع 2 و ديابت حاملگي تقسيم بندي مي شود.

ديابت نوع 1:

در ديابت نوع 1 كه 15-10 درصد كل موارد ديابت را شامل مي شود، توليد انسولين از پانكراس به علت از بين رفتن سلول هاي سازنده انسولين، متوقف مي شود. به همين دليل افراد مبتلا به اين نوع ديابت كه غالبا زير 30 سال هستند بايستي از بدو تشخيص، انسولين مورد نياز بدن را به صورت تزريقات روزانه تامين كنند.

ديابت نوع 2:

ديابت نوع 2 بيشتر در بالغين بالاي 30 سال و چاق ديده مي شود كه 90-85 درصد كل موارد ديابت را شامل مي شود. انسولين توليد شده از پانكراس در اين افراد به خوبي عمل نمي كند. در واقع يا پانكراس به اندازه كافي ترشح نمي كند و يا اينكه انسولين ترشح شده به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولين به خصوص در افراد چاق فاقد كارايي لازم است.

ديابت حاملگي:

ديابت حاملگي به ديابتي گفته مي شود كه براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولا

 گذراست و بعد از حاملگي بهبود مي يابد.

ديابت حاملگي:

ديابت حاملگي به ديابتي گفته مي شود كه براي اولين بار در طول حاملگي تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولا گذراست و بعد از حاملگي بهبود مي آيد.

توصيه هاي لازم در رژيم افراد ديابتي:

1- متناسب بودن وزن و حفظ وزن ايده آل از اهميت بالايي برخوردار است. افزايش وزن و چاقي موجب بالا رفتن قند خون مي شود. چون بافت چربي سبب مقاومت به هورمون انسولين مي گردد.

2- بجاي سه وعده غذايي شش وعده غذايي داشته باشيد و منظم غذا ميل كنيد.

3- روزانه حداقل به مدت نيم ساعت فعاليت بدني داشته باشيد. ورزش يا پياده روي در كنترل قند خون و انسولين الزامي است.

4- استفاده از قند هاي ساده به بيماران ديابتي توصيه نمي گردد. كليه تنقلات شيرين نظير آب نبات، شكلات، قند و شكر، بستني، سوهان، پولكي، گز، پشمك، انواع كيك ها ، شيريني جات تر وخشك، سانديسهاي بازاري، كمپوت ها وكنسروهاي شيرين از رژيم غذايي حذف شوند.

5- از مصرف غذاهاي سرخ شده و چرب خودداري نماييد و روغن ها

ي مايع مانند زيتون و كلزا را جايگزين روغن هاي جامد كنيد. استفاده روزانه دو واحد از دانه هاي روغني به صورت خام توصيه مي شود. يك واحد دانه روغني معادل : گردو (دو عدد)- بادام (8عدد)- پسته (6 عدد)- فندق (5 عدد)- بادام زميني (11 عدد)

6- توصيه مي شود بيماران ديابتي روزانه سه واحد از گروه كم چرب (1/5% چربي يا كمتر از آن ) شير و لبنيات مصرف كنند. هر واحد شير و لبنيات معادل: يك ليوان شير = دو ليوان دوغ = دو سوم ليوان ماست مي باشد.

7- استفاده از ميوه ها به خصوص با پوست براي بيماران ديابتي مناسبتر از آب ميوه است. سعي كنيد از ميوه هايي كه نمايه گلايسميك بالايي دارند نظير انبه – آناناس –خربزه - توت سفيد- انجير- گلابي شيرين – طالبي – هندوانه شيرين- موز-انگور- خرمالو -انار شيرين- موز- انگور- خرمالو بطور محدود استفاده كنيد.

8- استفاده سبزيجات براي بيماران ديابتي بسيار توصيه مي شود. سبزيجات داراي فيتوكميكال ها و آنتي اكسيدان هاي قوي اي هستند كه مي توانند از عوارض دراز مدت ديابت جلوگيري كنند و در روند سيري و كنترل قند خون موثرند. استفاده از سير و سير ترشي -كدو مسمايي -كرفس- شنبليله - مرزه - كلم - شلغم -تره- كرفس- اسفناج- ريواس- كلم بروكلي- سبزي خوردن و... در برنامه غذايي روزانه توصيه مي شود.

9- استفاده از نان هاي سبوسدار و جو به جاي نان هاي سفيد در رژيم غذايي بيماران ديابتي توصيه مي گردد. نان هاي سبوس دار به دليل داشتن فيبر نمايه گلايسمي پايين تري دارند و در روند كنترل قند خون مفيد مي باشند. استفاده از پلو هاي مخلوط با سبزيجات و حبوبات نظير: لوبيا پلو- سبزي پلو -عدس پلو بدون كشمش – براي بيماران ديابتي توصيه مي گردد. همچنين استفاده نان با برنج – نان با سيب زميني – سيب زميني با برنج بطور مخلوط مي تواند  قند را به سرعت بالا مي برد و توصيه نمي شود.

10- استفاده از گوشتهاي سفيد نظير ماهي و مرغ براي بيماران ديابتي مناسبتر مي باشد. تخم مرغ در گروه گوشت قرار دارد و مصرف روزانه آن بلامانع است مگر در افراد با كلسترول بالا كه مصرف تا سه عدد زرده تخم مرغ نيز بلامانع مي باشد. مصرف سويا و ساير حبوبات نيز كه در اين گروه قرار دارند به دليل فيبر بالا و پروتئين در روند كنتر قند خون مفيد است و توصيه مي شود.

11- سعي كنيد غذاها را كم نمك تهيه نماييد ، از قرار دادن  نمكدان سر سفره خودداري كنيد و در هنگام خريد محصولات به برچسب آنها دقت كنيد و محصولات كم نمك را  خريداري كنيد.

مقدار كربوهيدرات در گروه هاي غذايي:

گروه چربي ها: شامل انواع دانه هاي روغني، مغزها و روغن ها مي شوند كه فاقد كربوهيدرات اند.

گروه گوشت ها: شامل انواع گوشت ها ، تخم مرغ ، سويا و پنير مي شود كه فاقد كربوهيدرات مي باشند.

گروه شير ولبنيات: يك واحد از اين گروه حاوي 12 گرم كربوهيدرات مي باشد و هر واحد معادل: يك ليوان شير، يك سوم ليوان شير خشك بدون چربي، سه چهارم ليوان ماست كم چربي، يك چهارم ليوان شير كامل تغليظ شده و دو ليوان دوغ مي باشد.

گروه سبزيجات: اين گروه در هر واحد داراي 5 گرم كربوهيدرات مي باشد. يك واحد از اين گروه معادل يك دوم ليوان سبزيجات پخته و يا يك ليوان سبزيجات خام مي باشد.

گروه ميوه ها: يك واحد از گروه ميوه ها حاوي 15 گرم كربوهيدرات مي باشد. بطور معمول يك واحد ميوه شامل يك عدد ميوه تازه متوسط، يك دوم ليوان آب ميوه تازه، سه چهارم ليوان كمپوت ميوه ها و يك چهارم ليوان ميوه هاي خشك مي باشد.

گروه نان و غلات: يك واحد از اين گروه حاوي 15گرم كربوهيدرات مي باشد. و هر واحد معادل 30 گرم از انواع نان ها، 1/2 ليوان غلات پخته و ماكاروني ، 1/3 ليوان برنج پخته ، 90 گرم سيب زميني پخته و 2 عدد بيسكويت ساقه طلايي مي باشد.

توصیه های لازم به منظور کنترل و پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در مدیریت خدمات غذایی:

الف) منو های غذایی:

انتظار می رود واحد تغذیه بیمارستان ها برای بیماران کرونا مثبت و یا بیماران مشکوک به کرونا و پرسنل شاغل در این بخش ها و همچنین پرسنل اورژانس که پذیرش بیماران مشکوک را برعهده دارند تغییراتی در برنامه غذایی ایجاد نمایند.

همچنین واحد تغذیه می بایست آموزش های تغذیه ای لازم در این خصوص را برای پرسنل داشته باشند و دلیل تغییر منوهای غذایی را برای حفظ سلامتی و افزایش سیستم ایمنی آنها از قبل اطلاع دهند.

تدوین منو های غذایی ضد التهابی و پر پروتئین با تاکید بر:

1. تهیه نان های بسته بندی سبوس دار
2. حذف دورچین های خام و جایگزینی دورچین های پخته کنار غذاها شامل : لبو- کدو حلوایی- هویج- بروکلی- گل کلم- فلفل دلمه ای- گوجه فرنگی- اسفناج- شلغم (حداقل به میزان 60 گرم)
3. استفاده از نارنج، زیتون و گوجه فرنگی خام کنار غذا (با نظارت و آموزش نحوه شستشو)
4. حذف کوبیده گوشت و شنیسل و غذاهایی که ممکن است داخل آنها خوب پخته نشود. (جوجه کباب در صورت تکه های ریز و پخت کامل بلامانع است) یا می توان پس از کبابی نمودن بخارپز نمود تا کاملاً مغز پخت گردند.
5. صبحانه متنوع با تخم مرغ آبپز خوب پخته شده - گردو و عدسی
6. هفته ای 2 تا 3 بار ماهی در برنامه غذایی بخصوص برای بیماران
7. تهیه لبنیات پروبیوتیک و کم چرب
8. تهیه سوپ ها مقوی مانند سوپ کدو حلوایی - سوپ شیر و جو- خوراک لوبیا با قارچ- سوپ شیر و خامه و قارچ و... کنار وعده های غذایی
9. اضافه کردن سبوس های بسته بندی به سوپ، آش، کوکو و کتلت
10. تهیه میان وعده برای بیمار و پرسنل شامل: سیب- پرتقال- لیمو شیرین- شیر کم چرب- شله زرد (شیرین شده با عسل)
11. تهیه غذاهای نرم یا پوره برای بیماران بی اشتها یا ناتوان ( دریافت گزارش مستمر از بخش در خصوص میزان دریافت غذایی بیماران)
12. گنجاندن غذاهایی مثل پوره سیب زمینی پخته شده با پیاز و زردچوبه و یا به صورت کوکو سیب زمینی در برنامه غذایی
13. حذف غذاهای سرد مانند الویه از منو پرسنل

ب) توزیع غذا

1. توزیع غذای بیماران:

- ظروف غذا مطابق با دستورالعمل معاونت بهداشت به صورت یکبار مصرف و یا در صورت استفاده از ظروف قابل شستشو به صورت مجزا از سایر ظروف شسته و ضد عفونی گردد.

- غذای بخش های مذکور توسط متصدی غذا درب بخش تحویل داده شود.

- متصدیان توزیع غذا، آستین- کلاه- ماسک- دستکش داشته باشند.

2. پرسنل

- غذای پرسنل شاغل در این بخش ها و پرسنل اورژانس، در ظروف یکبار مصرف تحویل بخش گردد.

- سایر پرسنل در سلف سرویس و در ظروف قابل شستشو می توانند غذا صرف نمایند.

- جمع آوری نمکدان و پارچ های آب از سلف سرویس

ج)نظافت و شستشو

- برنامه شستشوی منظم آشپزخانه- سطوح منتهی به آشپزخانه- ترالی های حمل غذا و آبجوش با مواد ضد عفونی کننده - مطابق با دستورالعمل های بهداشتی

- ممنوعیت شدید در ورود افراد غیر مرتبط به داخل آشپزخانه

- نظارت بر شستشوی روزانه لباس های پرسنل خدمات غذایی

- تهیه وسایل حفاظت فردی برای پرسنل خدمات غذایی

- کنترل شستشوی منظم دست ها توسط پرسنل خدمات غذایی

د)آموزش تغذیه

1. کادر درمان:

- در خصوص تغذیه در کرونا

- استفاده از آنتی اکسیدان ها به صورت طبیعی ( برای مثال چای زنجبیل- چای با پونه کوهی- چای دارچین)

- توصیه به دریافت مکمل های روی- امگا3- ویتامین D به صورت روزانه و هفتگی (با توجه به شرایط و بیماری های زمینه ای بیمار)

2. پرسنل خدمات غذایی:

- در خصوص تغذیه در کرونا

- استفاده از آنتی اکسیدان ها به صورت طبیعی ( برای مثال چای زنجبیل- چای با پونه کوهی- چای دارچین)

- توصیه به دریافت مکمل های روی- امگا3- ویتامین D به صورت روزانه و هفتگی

- آموزش خود مراقبتی و رعایت اصول بهداشت فردی و مواد غذایی

توصيه هاي غذايي براي كاهش چربي خون

كلسترول:

كلسترول يكي از مواد مورد نياز بدن است، كه بطور طبيعي در كبد ساخته مي شود، همچنين از طريق رژيم غذايي نيز به بدن مي رسد. چنانچه دريافت كلسترول بيش از نياز بدن باشد، موجب بروز مشكلات جدي از قبيل حمله قلبي و سكته مي شود. كلسترول با رسوب در جداره سرخرگ ها باعث مسدود شدن يا تنگي اين رگ ها شده و در نهايت موجب تحميل كار بيشتر به قلب مي شود. سطح دو نوع كلسترول خون براي حفظ سلامتي براي ما اهميت دارد.HDL يا اصطلاحا كلسترول خوب و  LDL يا اصطلاحا كلسترول بد ، كه مصرف غذاهايي كه چربي اشباع بالا دارند مانند روغن هاي جامد و هيدروژنه، گوشت قرمز، لبنيات پر چرب، كره و خامه، كيك ها و كلوچه ها سبب افزايش كلسترول بد خون يا LDL  مي شود.

توصيه هاي غذايي براي كاهش كلسترول:

- كاهش وزن و حفظ وزن در محدوده ايده آل

- عدم مصرف غذاهاي سرخ كردني و كاهش مصرف روغن در پخت غذا

-استفاده از روش كبابي ، آبپز و بخارپز براي پختن مواد غذايي

جايگزين كردن لبنيات كم چرب به جاي لبنيات پرچرب

- جايگزين كردن لبنيات كم چرب به جاي لبنيات پرچرب

- جايگزين كردن گوشت سفيد (ماهي ، مرغ ، بوقلمون) به جاي گوشت قرمز و گرفتن پوست و چربي هاي قابل رويت گوشت

- استفاده از روغن زيتون در برنامه غذايي

- كاهش مصرف غذاهاي فست فود (سوسيس ، كالباس ، سس مايونز ، پنير پيتزا و ...)

- افزايش مصرف ميوه ها و سبزيجات (بخصوص قرمز رنگ و حاوي ليكوپن) ، حبوبات (سويا ، عدس ، لوبيا و...) ، دانه ها و غلات سبوس دار در برنامه غذايي

- جايگزين كردن نان هاي سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جاي نان هاي سفيد (باگت ، تست ، لواش ، بربري و...)

- عدم مصرف زبان ، دل ، قلوه ، جگر ، كله پاچه ، مغز ، روغن نارگيل ، كره كاكائو ، كره گياهي (مارگارين)

- تفت دادن سبزي ها روي حرارت كم به جاي سرخ كردن آنها

- افزايش مصرف سالاد و جايگزين كردن ماست كم چرب ، روغن زيتون ، ليمو ترش تازه ، سركه سيب بجاي سس مايونز

- استفاده از كدو ، شويد ، سير ، باميه ، گريپ فروت ، پرتقال ، هويج ، گل كلم ، كلم بروكلي ، كرفس ، ترخون ، زغال لخته ، سيب با پوست ، آب چغندر در رژيم غذايي

- افزايش مصرف منابع ويتامين C

- مصرف حداكثر 3-2 عدد زرده تخم مرغ در هفته (لسيتين موجود در زرده تخم مرغ سبب كاهش تجمع چربي در كبد مي شود.)

- حداقل نيم ساعت پياده روي روزانه سر ساعت مشخص

- افزايش مصرف ماهي يا استفاده از مكمل امگا 3

- استفاده از كوآنزيم Q10

- استفاده روزانه 5-1 فنجان چاي سبز يا 2-1 عدد قرص گرين تيدين

تري گليسيريد:

تری گليسيريد، رايجترين نوع چربی در بدن است. از طريق غذا وارد بدن می شود، علاوه بر اين مقداری از آن در بدن نيز ساخته می شود. بايد توجه داشته باشيد در شرايطی که مقادير کلسترول تام بدن بالاست يا مقادير HDL خون تان کم است، مبتلا به ديابت يا پری ديابتی هستيد يا اينکه فشار خون تان بالا است، معمولاً تری گليسيريدتان نيز بالا است. افزايش وزن و افزايش دور کمر نيز می تواند با افزايش مقادير تری گليسيريد همراه باشد. افزايش تری‌گليسريد با بسياری از بيماری‌ها مانند سکته قلبی و مغزی ارتباط دارد

مهم‌ترين علت افزايش تری‌گليسريد خون، افزايش کالری دريافتی از خوراکی‌ها و آشاميدنی‌هاست. اگر بدن بيشتر از نياز خود انرژی دريافت کنيد، بعد از تکميل ذخيره گليکوژن بدن، هر کالری اضافی به چربی تبديل می‌شود که بخش اعظم آن تری‌گليسريد است.

توصيه هاي غذايي براي كاهش تري گليسيريد:

- كاهش وزن، حفظ وزن در محدوده ايده آل و كاهش چربي شكمي

- عدم مصرف غذاهاي سرخ كردني و كاهش مصرف روغن در پخت غذا

- استفاده از روش كبابي ، آبپز و بخارپز براي پختن موادغذايي

- عدم مصرف چربی‌های اشباع مانند کره، خامه، مارگارین و اسیدهای چرب ترانس

- كاهش مصرف غذاهاي فست فود (سوسيس ، كالباس ، سس مايونز ، پنير پيتزا ، چيپس و ...)

- كاهش مصرف قندهاي ساده (شيريني ، شكلات ، كيك ، بيسكويت ، آب ميوه هاي صنعتي ، نوشابه ، مائ الشعير، آبنبات)

- كاهش مصرف برگه ها و ميوه هاي خشك

- جايگزين كردن نان هاي سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جاي نان هاي سفيد (باگت ، تست ، لواش ، بربري و...)

- افزايش فعاليت بدني (حداقل نيم ساعت پياده روي روزانه سر ساعت مشخص)

- افزايش فيبر دريافتي رژيم غذايي از طريق افزايش مصرف سبزيجات (بخصوص قرمز رنگ و حاوي ليكوپن) ، حبوبات (سويا ، عدس ، لوبيا و...) ، دانه ها و غلات سبوس دار در برنامه غذايي

- مصرف ميوه با پوست و جايگزين كردن آن با آبميوه

- جايگزين كردن نان هاي سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جاي نان هاي سفيد (باگت ، تست ، لواش ، بربري و...)

- عدم استرس و هيجانات منفي

- افزايش مصرف ماهي يا استفاده از مكمل امگا3

امنيت غذايي

امنيت غذايي:

امسال سازمان بهداشت جهاني به دليل اهميت امنيت غذايي در دنيا، »امنيت غذايي از مزرعه تا سفره« را به عنوان شعار روز جهاني بهداشت انتخاب كرده است. براساس تعريف سازمان ملل، امنيت غذايي به دسترسي فيزيكي، اجتماعي و اقتصادي افراد در تمام اوقات به غذاي كافي، ايمن و مغذي به منظور داشتن يك زندگي سالم و فعال گفته مي‌شود.

يكي از مبنايي‌ترين راهكارهاي پيشرفت هر كشور توجه به بخش كشاورزي و تأمين محصولات سالم غذايي است، كه از آماده سازي زمين مناسب، تهيه بذر و نشاي سالم براي كشت، آبياري، استفاده از كودهاي بيوزيستي شروع مي‌شود و تا خريد به قيمت مناسب، فرآوري و نگهداري و رسيدن به سر سفره مردم ادامه پيدا مي‌كند. چرخه‌اي طولاني كه نياز به نظارت دقيق مسئولان و برخورد جدي با متخلفاني دارد كه سلامت مردم را تهديد مي‌كنند. اما آنچه لازم است در اين مقاله خاطر نشان كنم لزوم افزايش آگاهي عموم جامعه در زمينه سلامت، تأمين غذاي سالم و انتخاب‌هاي صحيح غذايي مي‌باشد.

تهديد اصلي سلامت؛ تغذيه نا سالم:

بر اساس مطالعه‌هاي انجام شده درباره عوامل خطر بيماري كه در سال 2012 منتشر شد، تغذيه ناسالم مهمترين عامل مرگ زودرس در ايران محسوب مي‌شود. دانش تغذيه‌اي خانواده‌ها در نحوه تخصيص بودجه براي تهيه بهترين نوع غذاي در دسترس و چگونگي تقسيم غذا امري اساسي است. امنيت غذايي زماني تامين مي‌شود كه سرانه سبد غذايي خانواده به صورت صحيح انتخاب و تهيه شود، براي افراد خانواده كافي و به صورت صحيح طبخ شود تا عناصر و مواد غذايي سالم به سلولها و اندام هاي بدن برسد. در كشور ايران سوء تغذيه نه به دليل كمي درآمد بلكه به سبب نداشتن آگاهي از اصول تغذيه است. به طور كلي داده‌هاي موجود سه روند مهم و تعيين كننده در زمينه غذا و بيماري‌هاي متابوليكي را نشان مي‌دهد:

¨ افزايش چشم گير مصرف چربي در جامعه

¨ اضافه وزن و چاقي

¨ افزايش سريع و چشم گير مرگ و مير ناشي از بيماري‌هاي قلب و عروق

شيوه مصرف صحيح غذا و هرم غذايي:

شرط اصلي سلامت زيستن داشتن تغذيه صحيح است.

تغذيه صحيح يعني رعايت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه ريزي غذايي روزانه. تعادل به معني مصرف مقادير كافي از مواد غذايي و تنوع به معني انواع مختلف مواد غذايي در 5 گروه اصلي مواد در هرم غذايي مي باشد. هرم غذايي از 5 گروه اصلي مواد غذايي تشكيل شده است. هر چه از بالاي هرم به سمت پايين نزديك مي‌شويم حجمي كه گروه‌هاي غذايي به خود اختصاص مي‌دهند بيشتر شده و بايد مقدار مصرف روزانه آنها بيشتر شود. در هر گروه مواد غذايي داراي ارزش غذايي تقريباً يكسان هستند و مي‌‌توان از يكي بجاي ديگري استفاده كرد.

1) گروه نان و غلات:

اين گروه شامل موادي مانند انواع نان، برنج، ماكاروني، گندم و جو است. منبع مهم انرژي، آهن، انواع ويتامين‌هاي گروه B مي‌باشند. بهتر است از نان‌هاي حاوي سبوس (نان جو و سنگك) استفاده كرد و براي كامل كردن پروتئين گروه نان و غلات بهتر است آنها را بصورت مخلوط با حبوبات مصرف كرد (عدس پلو، باقلاپلو ...).

2) گروه ميوه‌ها و سبزيجات:

اين گروه منبع ويتامين A، ويتامين C و فيبر غذايي هستند. سبزي‌ها و ميوه‌هاي خام را به عنوان ميان وعده به جاي تنقلاتي كه قند و يا چربي بالايي دارند استفاده كنيد. هنگام طبخ سبزي‌ها و ميوه‌ها از پختن بيش از حد آنها جلوگيري كنيد تا ويتامين‌هاي آنها از بين نرود.

3) گروه شير و لبنيات:

اين گروه شامل موادي مانند شير، ماست، كشك، بستني و پنير مي‌باشد (در بعضي از منابع پنير را در گروه گوشت قرار مي‌دهند)، اين گروه بهترين منبع كلسيم، ويتامين B، پروتئين و ويتامين B مي‌باشند. توصيه مي‌شود تا جايي كه امكان دارد از شير و محصولات لبنيات كم چرب استفاده كنيد.

4) گروه گوشت، حبوبات، مغزها و تخم مرغ:

اين گروه سرشار از پروتئين، فسفر، ويتامين‌هاي B و B، روي، منيزيوم و آهن مي‌باشند. بهتر است گوشت سفيد (مرغ و ماهي) كه چربي كمتري دارد جايگزين گوشت قرمز شود و مصرف گوشت فرآوري شده كه چربي و نمك بالايي دارند محدود شود. مصرف حبوبات بدليل فيبر بالا بسيار توصيه مي‌شود. در ضمن توصيه مي‌شود حداقل سه عدد تخم مرغ در هفته مصرف شود.

5) گروه چربي‌ها، روغن‌ها و شيريني‌ها:

چربي‌ها منبع مهم تامين كننده ويتامين‌هاي محلول در چربي هستند. بدليل اينكه داراي انرژي بالا و مواد مغذي اندكي هستند توصيه مي‌شود  با احتياط مصرف شوند. اين گروه شامل كره،‌ خامه، مارگارين، انواع روغن‌ها، مايونز، انواع  سس‌ها، سرشير و پنير خامه‌اي و چيپس مي‌باشند. بهترين انتخاب از اين گروه غذايي مصرف روغن‌هاي گياهي غير اشباع (مانند زيتون، سويا، آفتابگردان، ذرت) به جاي چربي حيواني يا روغن‌هاي داراي چربي اشباع بالا (مانند نارگيل و نخل) مي‌باشد. مصرف فست فودها و غذاهاي سرخ شده كه حاوي اسيدهاي چرب ترانس هستند را كاهش دهيد.

در اين بخش از هرم غذايي آب نبات، شكلات، شيريني‌ها، نوشابه‌هاي گازدار، مربا،‌ عسل، ژله، شكر و ... نيز جاي مي‌گيرند كه بهتر است مصرفشان محدود شود.

بهداشت و ايمني مواد غذايي:

¨ مواد غذايي خام و پخته را جدا نگهداري كنيد.

¨ مواد غذايي را كاملاً بپزيد خصوصاً‌ گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ

¨ براي مصرف مواد غذايي كه قبلاً‌ پخته شده‌اند، آنها را بطور كامل داغ كنيد.

¨ مواد غذايي پخته شده را بيش از دو ساعت در دماي اتاق رها نكنيد.

¨ مواد غذايي را براي مدت طولاني حتي در يخچال و فريزر ذخيره نكنيد.

¨ مواد غذايي سالم و تازه را انتخاب كنيد.

¨ براي حفظ سلامتي از مواد غذايي پاستوريزه استفاده كنيد.

¨ از مواد غذايي كه تاريخ انقضاي آنها گذشته است، استفاده نكنيد.

¨ تمام سطوح آشپزخانه را كاملاً تميز نگهداريد. هر ذره غذا، خرده نان يا لكه‌اي مي‌تواند يك منبع ميكروب باشد.

¨ از آب سالم و تصفيه شده استفاده كنيد.

نتيجه گيري:

با انتخاب مواد غذايي امن‌تر، تغذيه سالم‌تر و فعاليت بدني منظم، شما مي‌توانيد سلامت خود را در طول زندگيتان بهبود بخشيد. بهتر به نظر رسيدن، احساس بهتر، كاهش مراجعه به پزشك، حفظ قند خون و فشار خون تنها چند مورد از مزاياي اتخاذ اين افزايش آگاهي، تغيير نگرش و نهايتاً تغيير رفتار خواهد بود.