مطالب تغذیه‌ای

برنامه غذایی پیشنهادی برای بیماران كلیوی، دارای فشارخون، شیمی درمانی، سلیاك، كوویدی، دیابتی

مراقبت‌های تغذیه‌ای در بیماری‌های مزمن كلیه

بیماری مزمن كلیه:

بیماری مزمن كلیه وضعیتی است كه طی آن كلیه ها دیگر قادر به حفظ تعادل محیط داخلی بدن و دفع مواد زائد و سمی از طریق ادرار نیستند. در نتیجه چنین شرایطی، مواد سمی در خون تجمع پیدا می كنند كه این امر سبب بروز اختلالاتی جدی می گردد. دیابت و پرفشاری خون از مهمترین علل بروز بیماری های مزمن كلیه هستند. عدم كنترل این بیماری و پیشرفت آن، به از بین رفتن كامل عملكرد كلیه ها منجر می شود كه در این شرایط اجرای درمان جایگزینی كلیه (دیالیز و یا پیوند كلیه) ضروری است.

 

رژیم غذایی:

از انجایی كه مواد زائد و سمی موجود در ادرار عمدتا بر اثر سوخت و ساز مواد غذایی در بدن تولید می شوند، رژیم غذایی مبتلایان به بیماری مزمن كلیه نقشی مهم در جلوگیری و یا تسریع روند پیشرفت این بیماری خواهد داشت. به طور كلی این رژیم غذایی دارای محدودیت هایی است كه به عواملی همچون سطح عملكرد كلیه ها، سن، جنس و وزن بیمار وابسته است.

توصیه های تغذیه ای:

•  در صورت كم اشتهایی بهتر است تعداد غذای مصرفی روزانه افزایش و حجم هر وعده كاهش یابد.
•  به دلیل محدودیت ها در رژیم غذایی ویتامین ها و املاح معدنی تحت نظر پزشك معالج مصر شود.
•  مصرف نمك باید محدود شود. ضمنا باید از مصرف غذاهای پرنمك مانند خیار شور، رب گوجه فرنگی، دوغ شور، انواع سس آماده و غذاهای كنسروی پودر سیر ، ادویه جات ، خردل ، كچاب ، چیپس ، پودر آماده سوپ ، آجیل،  بیسكویت نمكی ، ماهی دودی ، گوشت دودی ، پنیر پیتزا و مانند اینها اجتناب نمود.
• بیسكویت نمكی ، ماهی دودی ، گوشت دودی ، پنیر پیتزا و مانند اینها اجتناب كرد.
• از آنجایی كه سیب زمینی حاوی مقدار زیادی پتاسیم است، باید قبل از مصرف حتما پوست آن گرفته و به مدت 8 ساعت در آب خیسانده شود.
• از مصرف آب خورشت ها ، آب گوشت ها ، آب غذاها و آب كمپوت پرهیز نمایید.
• در صورت استفاده از سبزیجات پخته آنها را سه بار جوشانده و آبش را دور بریزید و سپس استفاده نمایید.
• در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از سبزی های دارای پتاسیم كم و متوسط، و 1 واحد از سبزی های دارای پتاسیم بالا هستید.
• در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از میوه های دارای پتاسیم كم و متوسط، و 1 واحد از میوه های دارای پتاسیم بالا هستید.
• از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و..)، حبوبات (نخود، لوبیا، عدس، سویا و..)، نان های سبوس دار، بیسكویت های سبوس دار (ساقه طلایی)، لبنیات، بستنی (به استثنای بستنی یخی)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسیس، كالباس و نوشابه ها به ویژه سیاه جدا پرهیز نمایید.
• از سرخ كردن غذاها در روغن و مصرف غذاهی سرخ شده خودداری فرمایید.
• روغن مصرفی حتما از نوع مایع و به ویژه روغن كلزا (كانولا) باشد.
• لبنیات فقط به میزان توصیه شده در رژیم مجاز می باشد و می بایستی از نوع كم چرب باشد.
• مصرف 30 گرم پنیر بی نمك به جای یك واحد گوشت مجاز می باشد. در صورت مصرف پنیر باید نمك آن كاملا گرفته شود و از چند ساعت قبل مصرف در آب ساده قرار داده شود.​

جایگزین های مواد غذایی:

· 1/2 لیوان شیر كم چرب = 1/2 لیوان بستنی = 1/2 لیوان ماست كم چرب

· 5 حبه قند = 1 قاشق غذا خوری عسل یا مربا = 4 قاشق مربا خوری شكر = 3 عدد آبنبات = 1 عدد بستنی یخی = 1/2 لیوان لیموناد

· 30 گرم گوشت = 1 عدد تخم مرغ كامل = 2 عدد سفیده تخم مرغ

· 30 گرم نان سفید بی نمك = 1/2 نان همبرگری = 1/2 شیرینی دانماركی = 1/2 لیوان ماكارونی پخته = 5 قاشق غذا خوری برنج پخته = 2/5 قاشق غذا خوری آرد

· 1/2 لیوان سبزی = 1/2 ایوان آب سبزی = 1 عدد هویجف خیار یا كدو متوسط

· 1/2 لیوان آب میوه = 1 عدد میوه متوسط = 1/2 لیوان كمپوت = 5 عدد برگه

گروه میوه های كم پتاسیم : (مناسبترین گروه برای استفاده)

آب انگور ، زغال اخته ، عصاره یا كمپوت هلو و گلابی ، لیمو ترش

گروه میوه ها با پتاسیم متوسط‌ :

آب سیب ، آب گریپ فروت ، آب لیمو ، آلو برقانی ، آناناس تازه یا كمپوت آناناس ، انگور ، تمشك ، توت فرنگی ، سیب كوچك ، شاه توت ، عصاره توت ، عصاره زرد آلو ، كشمش ، گیلاس ، نارنگی ، هلو ، هندوانه

گروه میوه ها با پتاسیم بالا : (غیر مجاز)

آب آلو ، پرتقال ، آلو بخارا خشك ، انجیر خشك ، برگه زرد آلو ، خرما ، زرد آلو ، شلیل ، طالبی ، كیوی ، گلابی ، موز

گروه سبزیجات كم پتاسیم : (مناسبترین گروه برای استفاده)

جوانه حبوبات ، خیار پوست كنده ، فلفل سبز ، كاهو ، كلم خام ، لوبیا سبز

گروه سبزیجات با پتاسیم متوسط :

اسفناج خام ، بادمجان ، بروكلی ، پیاز ، تربچه ، ذرت ، ریواس ، شلغم ، قارچ كنسرو شده ، كدو ، كرفس ، كلم پخته ، گل كلم ، نخود سبز ، هویج

گروه سبزیجات با پتاسیم بالا : (غیر مجاز)

كرفس پخته ، قارچ پخته ، بامیه ، گوجه فرنگی و آب گوجه فرنگی ، سیب زمینی (آبپز، پوره شده ، تنوری ، سرخ شده) ، كدو حلوایی ، اسفناج پخته ، رب گوجه فرنگی ، كچاب ، كلم بروكلی، چغندر، فلفل تند

میزان دریافت مایعات:

در بیماران مبتلا به نارسایی مزمن كلیه در صورتیكه تعادل سدیم در بدن حفظ شود مكانیسم تشنگی می تواند تعادل آب را در بدن تنظیم كند، كه معمولا در حدود 7 لیوان روزانه از هر نوع آشامیدنی می شود.

در زمانیكه GFR به كمتر از ml/min 5 می رسد احتمال تجمع مایعات در بدن افزایش می یابد و در این حالت می بایستی میزان مایعات دریافتی توسط متخصص تغذیه مورد محاسبه قرار گیرد تا افزایش دریافت مایعات سبب ادم، هیپو ناترمی، فشار خون و نارسایی قلبی نشود.

 

فشار خون:

هایپرتنسیون یا فشارخون بالا یک وضعیت پزشكی است که در آن فشار وارد شونده بر دیواره رگ ها و فشار جریان خون از یک حد نرمال و پذیرفته بالاتر می‌رود. هنگامی‌ که فشار خون به هر علت بالا باشد، قلب را با هدف پمپاژ دوباره و به گردش درآوردن خون وادار به افزایش حرکت و کار بیشتر می‌نماید. فشار خون بر دو نوع سیستولی و دیاستولی تقسیم و نام‌گذاری می‌گردد که گاهی با نام حد بالا و حد پایین نیز شناخته می‌شود.

فشارخون نرمال در انسان درحال استراحت در محدوده ۱۰۰ الی ۱۴۰ میلیمترجیوه (سیستولیک) و ۶۰ الی ۹۰ میلیمترجیوه (دیاستولیک) قرار دارد. بطور معمول اگر فشار خون بصورت پایدار بالاتر از ۱۴۰ سیستول و ۹۰ دیاستول قرار گیرد، پاتولوژی و بیماری محسوب می‌گردد.

 

عوامل افزایش دهنده فشار خون:

از عوامل موثر در بروز پر فشاری خون می توان به استرس، چاقی، کم تحرکی، سوابق فامیلی، مصرف دخانیات، بیماری های کلیوی و هورمونی، تغذیه نامناسب (دریافت زیاد چربی اشباع و نمک از طریق رژیم غذایی) و سالمندی اشاره کرد. اگرچه داروهایی برای درمان پرفشاری خون در دسترس است اما تحقیقات نشان داده اند که با اصلاح شیوه زندگی از جمله رژیم غذایی می توان به درمان این بیماری کمک کرد. انداخت.

توصیه های غذایی در فشار خون:

. كاهش مصرف نمك در رژیم غذایی و عدم قرار دادن نمكدان بر سر سفره یكی از كلیدیترین توصیه ها در فشار خون است. برای حفظ طعم و مزه غذاها در حد امكان می توان روش های زیر را بكار برد:

· اضافه كردن طعم ها و چاشنی های طبیعی دیگر به غذا بجای استفاده از نمك (آبلیمو ، سبزی های معطر خشك و..) هنگام طبخ غذا خصوصا برنج ، ماكارونی و غلات از اضافه كرن نمك خودداری كنید.

· در مورد غذاهای كنسرو شده مایعات حاوی آنها را تخلیه كنید و سپس محتوای آنها را مورد مصرف قرار دهید.

· هنگام خرید برچسب های مواد غذایی و یا اطلاعات مندرج روی موادغذایی را مورد مطالعه قرار دهید. دقت كنید تا مواد غذایی بدون سدیم (نمك) یا كم سدیم (كم نمك) باشند.

. مصرف غذاهای شور (گوشت نمک سود شده، کنسروی، همبرگری، سوسیس و کالباس، سبزی های کنسرو شده، کراکرها، چیپس، پفک، خیار شور، ماهی های شورو دودی، سوپ های آماده، ترشی؛ آجیل شور و نظایر آن) را كاهش دهید.

. كافئین یك ماده محرك است كه در قهوه، چای، شكلات و بسیاری از نوشابه ها یافت می شود. مقدار كافئینی كه در 3-2 لیوان قهوه وجود دارد می تواند باعث فشار خون شود. در افرادی كه بطور منظم كافئین استفاده نمی كنند مصرف كافئین می تواند باعث افزایش شدید و موقت فشار خون شود.

. یافته های حاصل از تحقیقات علمی نشان داده كه مصرف بی رویه الكل باعث افزایش فشار خون می شود. الكل دارای كالری است و می توانند باعث افزایش وزن و چاقی شود، همچنین الكل می تواند در عملكرد صحیح داروهای فشار خون مداخله كند یا باعث عوارض جانبی شود.

. با توجه به نقش پتاسیم در پیشگیری و درمان پرفشاری خون در برنامه غذایی روزانه از میوه ها، سبزی ها، استفاده شود. زردآلو، گوجه فرنگی، هندوانه، موز، سیب زمینی، آب پرتقال و گریپ فروت منبع خوبی از پتاسیم هستند.

 دریافت مقادیر مناسبی منیزیم (به عنوان گشاد کننده عروق) از طریق منابع غذایی مانند انواع سبزی با برگ سبز تیره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس دار توصیه می شود.

. عنصر کلسیم نیز در کاهش فشار خون نقش دارد بنابراین دریافت کافی کلسیم از طریق مصرف منابع غذایی آن به ویژه شیر و فرآورده های لبنی کم چرب توصیه می شود

.مصرف مواد غذایی حاوی اسید چرب اشباع و کلسترول (گوشت قرمز، لبنیات پر چرب، زرده تخم مرغ، چربی های حیوانی، مارگارین، روغن های جامد، کره) در برنامه غذایی روزانه کاهش یابد و به جای آنها روغن های گیاهی مانند ذرت، زیتون و آفتابگردان استفاده شوند.
. گوشت سرشار از پروتئین و منیزیم است. مصرف گوشت سفید (مرغ پوست کنده و ماهی ها) توصیه می شود. زرده تخم مرغ هم هفته ای بیش از 3 عدد استفاده نکنید.

.  مصرف غلات کامل مثل نان گندم با آرد سبوس دار ، برنج قهوه ای ، غلات سبوس دار، جو دوسر، ماکارونی سبوس دار و ذرت بو داده راه مناسبی برای دریافت فیبر است.

. مصرف قندهای ساده نظیر (شیرینی ، شكلات ، كیك ، بیسكویت ، آب میوه های صنعتی ، نوشابه ، آبنبات) را در رژیم غذایی خود كاهش دید.

. كنترل وزن و رسیدن به وزن سلامت و حفظ آن می تواند به كنترل بیماری فشار خون كمك كند. پرخوری باعث افزایش وزن می شود ، برای حفظ و كاهش وزن باید برابر یا بیش از كالری دریافتی كالری بسوزانید. یك شیوه موثر كنترل و كاهش وزن باید شامل موارد زیر باشد:

· انتخاب موادغذایی كم چرب و كم كالری

· عدم مصرف فست فود

· خوردن در حجم و اندازه های كوچكتر

· نوشیدن آب بجای انواع نوشیدنی های شیرین دیگر

· كاهش مصرف قندهای ساده (شیرینی، كیك ، كلوچه ، ساندیس و...)

· آشنایی با مواد غذایی كم كالری مانند (سبزیجات) و جایگزین كردن آنها با مواد غذایی پركالری

· مصرف سالاد بدون سس قبل از غذا

· مصرف نان سبوس دار به جای نان سفید

· فعالیت بدنی حداقل نیم ساعت روزانه سر یك ساعت مشخص

 

شیمی درمانی

تغذیه در شیمی درمانی:

رژیم غذایی در درمان سرطان نقش مهمی دارد. خوردن مواد غذایی مناسب قبل، هنگام و بعد از درمان سبب تسریع بهبودی و بقا توانایی شما می شود. پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز دارای عوارضی هستند كه بر حس چشایی و بویایی تاثیر می گذارد و حتی عوارضی ایجاد می كنن كه باعث بی اشتهایی، زخم های دهانی، تهوع و استفراغ می شود. با اطلاع از این عوارض بیمار و اطرافیان می توانند این دوره از درمان را بهتر پشت سر گذارند.

 

توصیه ها برای پیشگیری از كاهش وزن:

- زمان بندی برای مصرف غذاها و میان وعده ها باید به گونه ای باشد كه تنها در زمان گرسنگی غذا نخورید ، بلكه در فواصل زمانی معینی از یك ماده غذایی استفاده كنید زیرا ممكن است طبق روال طبیعی احساس گرسنگی نكنید.

- در میان وعده ها بهتر است از انوع مواد غذایی پرپروتئین و پركالری از قبیل انواع فرنی ها و دسرهای پركالری، انواع معجون ها ، نوشیدنی های پركالری و پرپروتئین، ساندویچ ها ، انواع مغزها، سوپ های خامه ای، غلات صبحانه و انواع سبزیجاتی كه همراه با كره پخته شده اند استفاده نمایید.

برای افزایش كالری غذاها نیز می توانید كمی روغن زیتون به آن ها اضافه كنید. همچنین برای افزایش پروتئین در هر وعده غذایی می توانید كمی شیر خشك آماده به غذاها مثل آبگوشت، سوپ یا املت اضافه كنید.

- ماءالشعیر در صورت تمایل اشتهای شما را بیشتر می كند.

- بهتر است در تهیه غذا از انواع ادویه جات ، سبزیجات تازه و سایر طعم دهنده ها استفاده كنید تا اشتها و میل بیشتری به خوردن غذا پیدا كنید تا زمانی كه ملزم به كاهش میزان نمك دریافتی باشید ، می توانید از نمك در تهیه غذا استاده كنید.

- ممكن است درهنگام صبح اشتهای بیشتری نسبت یه سایر اوقات روز داشته باشید ، بنابراین بهتر است كه در آن زمان غذای بیشتری مصرف كنید.

توصیه ها برای پیشگیری و كنترل تهوع و استفراغ:

- برای پیشگیری از تهوع و استفراغ كه معمولا بدنبال شیمی درمانی ایجاد می شود ، حداقل از دو ساعت قبل از درمان هیچ گونه مواد خوراكی و نوشیدنی مصرف نكنید.

- از مصرف غذاهایی كه بوی زیادی دارند و یا چرب ، روغنی و نفاخ هستند خودداری كنید. همچنین در فردی كه مستعد تهوع است، غذاهای خیلی سرد بهتر از غذاهای گرم تحمل می شوند.

 

توصیه هایی برای پیشگیری و كنترل تغییر در حس چشایی:

- از قاشق و چنگال ها پلاستیكی به جای فلزی استفاده كنید.

- بهترین غذایی را كه دوست دارید در زمان هایی استفاده كنید كه احساس طعم د در دهان خود نمی كنید.

 

توصیه ها برای كنترل خشكی دهان:

- در صورت خشكی دهان (البته اگر دهان زخم نباشد) می توانید از نوشیدنی های ترش، سس ها، آب نبات و آدامس (بخصوص با طعم نعنا) استفاده كنید و مصرف شیر و چای را افزایش دهید.

- هر چند دقیقه مقدار كمی آب بنوشید، تا بلع و صحبت كردن راحتتر باشد و همیشه با خود یك بطری آب همراه داشته باشید.

 

توصیه ها برای كنترل اسهال:

- در صورت اسهال شیر سویا یا شیر بدون لاكتوز را جایگزین شیر كنید و از موز و سیب رنده شده ، هویج پخته نمك زده شده و كته ماست استفاده كنید.

- در زمان اسهال از مصرف موادغذایی قندی و بسیار شیرین ، سرخ شده یا چرب، غذاهای نفاخ (حبوبات، بروكلی، ترب ) و میوه های ملین (گلابی ، آلو و...) و پر فیبر خودداری كنید.

- دریافت مایعات را افزایش دهید و تعداد وعده های غذایی خود را بیشتر كنید.

توصیه ها برای كنترل یبوست:

- در صورت یبوست میزان مایعات ، میوه ها و سبزیجات دریافتی را افزایش دهید ، می توانید از تركیب آلو ، سبوس و سیب رنده شده نیز استفاده كنید.

 

توصیه ها برای زخم گلو و دهان:

- در صورت عدم تحمل غذاهای جامد ، از رژیم غذایی نرم و میكس شده استفاده نمایید. رژیم غذایی نرم شامل: برنج كته ، پوره سیب زمینی ، گوشت چرخ شده پخته ، پنیر خامه ای ، تخم مرغ عسلی ، سبزیجات پخته و پوره شده (كدو) ، آبمیوه ، كمپوت ، میوه رسیده و له ، لبنیات ، آبمیوه ، كمپوت ، میوه رسیده و له ، حلیم ، بستنی ، عسل ، شیربرنج ، شله زرد ، ژله.

- اگر بلع دردناكی دارید ، از نی استفاده كنید و بعد از خوردن ، سر خود را به سمت عقب ببرید تا بلع راحت تر شود.

 

توصیه های كلی:

- از فراورده های پروتئینی مانند گوشت ، ماهی ، ماكیان ، لبنیات ، آجیل ، حبوبات ، سویا و تخم مرغ استفاده كنید.

- از مصرف گوشت خام و یا نیم پز اجتناب كنید و فراورده های گوشتی و تخم مرغ را كاملا پخته مصرف نمایید.

-  سبزیجات را با دقت مورد شستشو و ضد عفونی قرار دهید و در صورت امكان پخته مصرف كنید.

- میوه ها را خوب بشویید و ضدعفونی كنید و قبل از مصرف در صورت امكان پوست بگیرید یا بپزید.

- از مصرف فست فود و غذاهای بیرون اجتناب كنید.

- در صورت دریافت كورتون غذاها را بی نمك مصرف كنید.

- برای افزایش كالری دریافتی مقداری شیر یا شیر خشك را به املت ، سوپ و... اضافه كنید و یا از تركیب ماست با میوه ها استفاده كنید.

- وعده های غذایی را در حجم كم و دفعات زیاد مصرف نمایید.

- برای افزایش اشتها از غذاهای رنگی و متنوع استفاده كنید.

- از مصرف چربی ها و غذاهای چرب خودداری كنید.

- مصرف روغن های مایع نظیر زیتون ، كانولا و ذرت مجاز و مصرف روغن های هیدروژنه (جامد) و مارگارین غیرمجاز می باشد.

- مصرف نان تست ، بیسكویت ، چوب شور یا كراكر تهوع صبحگاهی را كاهش می دهد.

- زمانی كه حالت تهوع دارید می بایستی خوردن مایعات را از 1 قاشق مرباخوری آغاز و به تدریج اضافه كنید.

- 2-1 ساعت قبل از شیمی درمانی غذا میل نكنید.

- در صورتی كه بوی غذا آزار دهنده شده است ، آن را سرد میل كنید.

- مصرف لیمو ترش را فراموش نكنید. در صورت امكان همیشه مقداری لیمو ترش تازه به آب آشامیدنی خود اضافه كنید.

رژیم غذایی در سلیاك

سلیاك:

بیماری سلیاك یك اختلال خودایمنی روده باریك است كه به شكل ارثی منتقل می شود. در این بیماری پرزهای روده آسیب دیده و سبب اختلال در جذب گلوتن موجود در برخی از مواد غذایی شده و علائم عدم تحمل ایجاد می كند. گلوتن یك نام كلی برای پروتئین های غلاتی مانند گندم، جو و جودوسر است. در رژیم غذایی بدون گلوتن، مصرف غذاها و موادی كه حاوی این غلات هستند باید محدود شود.

رژیم غذایی بدون گلوتن باید به طور دائمی رعایت شود، زیرا حتی مقدار كم گلوتن در غذا می تواند سبب تخریب جدار روده كوچك و ایجاد علائمی همچون اسهال، استفراغ، كاهش وزن، كم خونی و خستگی شود.

مواد غذایی غیر مجاز : مواد غذایی حاوی گلوتن (گندم – جو- چاودار)

انواع نانهای تهیه شده با گندم-  نانهای شیر مال – انواع بیسكویتها- كیكها – شیرینیهای آماده- نانهای تهیه شده با جو- نان ساندویچی – نان سوخاری- ذرت مكزیكی – سس سفید- سوسیس كالباس- همبرگرهای آماده- سوپهای آماده- سوپهای آماده شده در رستورانها

رشته فرنگی- ماكارونی- قارچ- كشك- مارگارین- رشته آش- رشته پلویی –حلوا- سوهان- سمنو- فرنی تهیه شده با نشاسته- سمبوسه- مرغ و میگو سوخاری كه با آرد سوخاری تهیه شده باشند (به صورت ساده اشكالی ندارد)- خامه شكلاتی – حلیم- سسهای آماده بازاری یا تهیه شده در رستورانها-دارچین- سركه سفید –آدامس- مائ الشعیر- سس خردل- سس سویا –عصار ه گوشت ( گالینا-  بلانكا)- ماستهای خامه ای –محصولات گوشتی كه حاوی گندم جو- چاودار-جودوسر-جومی باشند-انواع محصولات پنیركه حاوی عصاره جویا جو دوسرهستند- مواد حاوی تخم مرغ كه با سسهای حاوی گلوتن مخلوط شده اند- سبزیهای كنسرو شده با سس حاوی مواد غذایی غیر مجاز برخی كنسروهای لوبیا –سبوس گندم- جوانه گندم-بلغور گندم وجو- نشاسته گندم و سایر آردهای حاوی گندم وجو- جو دوسر- چاودار- آرد سمولینا- انواع كلوچه- انواع بستنی قیفی- پودینگها- سرلاك گندمی- برخی آبنبات های تجاری- سركه سفید- برخی از انواع پودر كاری و ادویه جات خشك – سس گوجه فرنگی- خردل- رب گوجه فرنگی – كره بادام زمینی- كباب كوبیده آماده در رستورانها – كتلت های آماده – شنیسل گوشت و مرغ- قهوه فوری – نسكافه – شیر شكلات – انواع كوكو در تهیه آن از آرد گندم استفاده شده است .

كلا بهتر ازمواد غذایی كنسروی و آماده شده استفاده نگردد.                                                                  

برخی از مواد كه به طور ناخواسته با مواد غذایی همراه می شوند و محتوی گلوتن هستند عبارتند از:

· مواد آرایشی نظیر رژ لب - خمیر دندان- خمیرهای اسباب بازی

· گاهی اوقات ممكن است مواد غذایی حاوی گلوتن و فاقد گلوتن با هم مخلوط شوند مانند تخته گوشت كه آغشته به مواد حاوی گلوتن باشد یا سطح داخلی فرها و اجاقهای مایكروویو یا استفاده از ظروف یا ابزار آشپز خانه

· از آجیل های فراوری شده استفاده نگردد.

 

توجه:

درج عبارت (فاقد گندم) روی بسته بندی مواد غذایی لزوما به معنی فاقد گلوتن نیست و آن محصول ممكن است حاوی غلات و یا افزودنی های حاوی گلوتن باشند.

همواره برچسب مواد غذایی را مطالعه كنید و از تركیبات محصول غذایی آگاه باشید.

غذاهای تازه و فراوری نشده سالمترین نوع غذاها هستند. زمان غذا خوردن در بیرون و رستوران ها، ساده ترین غذاها با حداقل تركیبات را سفارش دهید.

 

مواد غذایی مجاز:

· انواع میوه ها، سبزیجات و آب آن ها خوب تحمل می شوند و مصرفشان مجاز است.

· انواع گوشت، مرغ، ماهی و تخم مرغ مجازند.

· مصرف سویا –نخود-برنج-آرد برنج- ذرت—آرد ذرت- بلال و سیب زمینی بلامانع می باشد.

· معمولا افراد مبتلا به سلیاك، عدم تحمل لاكتوز دارند. بهتر است از شیر فاقد لاكتوز استفاده نمایند.

· استفاده از ماست به فلور روده كمك بسیاری می كند. به طور كلی مصرف انواع شیر و لبنیات مجاز می باشد.

· تغذیه با شیر مادر حتما توصیه می گردد.

· مصرف انواع آجیل و مغزهای پودر شده مجاز است.

· در صورت بروز اسهال از آجیل ها استفاده نشود.

· از خمیر دندان crest استفاده كنید.

 نكته: مكمل یاری با آهن-كلسیم تیامین – ریبو فلاوین- نیاسین-فولات توصیه می گردد.

 

نمونه برنامه غذایی فاقد گلوتن:

صبحانه: آب پرتقال یا شیر كم چرب + نان تهیه شده از ذرت + تخم مرغ یا پنیر + گوجه فرنگی و خیار یا سبزی خوردن + گردو

میان وعده: انواع میوه های تازه

ناهار: برنج پخته + گوشت، مرغ یا ماهی + سالاد یا سبزی خوردن + ماست كم چرب

میان وعده: انواع میوه و سبزیجات تازه

شام: نان فاقد گلوتن + انواع حبوبات پخته ( عدسی، لوبیا) + سالاد یا سبزیجات بخار پز + دوغ

نمونه منوی غذایی پیشنهادی برای بیماران مبتلا به  COVID 19

صبحانه

مایعات انتخاب اول : چای + عسل + فرنی یا مسقطی

انتخاب دوم : چای + عسل + عدسی میکس شده

انتخاب سوم : چای + عسل + شله زرد میکس شده

پوره انتخاب اول : چای + عسل + پوره سیب زمینی و تخم مرغ آبپز

انتخاب دوم : چای + عسل + پوره سبزیجات (کدوحلوایی، لبو، کدوسبز) + پنیر

انتخاب سوم : چای + عسل + پوره حبوبات (لوبیا چیتی و عدس) + پوره سیب زمینی + روغ زیتون

انتخاب چهارم : چای + عسل + نان تست سبوس دار ( دورگیری شده) + پنیر+ پوره زیتون تازه

معمولی انتخاب اول : نان بسته بندی+ پنیر 30گرمی+ خیاروگوجه/ گردو + دو عدد خرما خشک/ عسل تک نفره+ قند یا شکر تک نفره+ چای

انتخاب دوم : نان بسته بندی+تخم مرغ یک عدد+کره 10 گرمی+قند یا شکر تک نفره+ چای

میان وعده اول:

مایعات و پوره:  شیرکم چرب + 4 پیمانه پودر فرمولای استاندارد

معمولی:  شیرکم چرب+ خرما / عسل

نهار و شام

مایعات انتخاب اول : سوپ سبزیجات و مرغ + روغن زیتون + + ماست پروبیوتیک / دوغ

انتخاب دوم : حلیم + عسل + دارچین+ ماست پروبیوتیک

انتخاب سوم : خوراک لوبیا چیتی و گوشت یا مرغ چرخ شده+ ماست پروبیوتیک

انتخاب چهارم : خوراک عدسی و گوشت یا مرغ چرخ شده+ ماست پروبیوتیک

پوره انتخاب اول : پوره سبزیجات + پوره مرغ یا گوشت + روغن زیتون + سوپ +ماست پروبیوتیک

انتخاب دوم : حمص + نان تست سبوس دار دورگیری شده+ سوپ + ماست پروبیوتیک

انتخاب سوم : حلیم + عسل + دارچین+ سوپ + ماست پروبیوتیک

معمولی انتخاب اول : زرشک پلو با مرغ + سوپ + ماست پروبیوتیک    

انتخاب دوم : شوید پلو با گوشت + سوپ + ماست پروبیوتیک    

انتخاب سوم : سبزی پلو با ماهی + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب چهارم : چلو خورشت قیمه / قورمه/ کرفس/ بامیه کم ادویه و کم چرب + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب پنجم : خوراک سبزیجات و مرغ + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب ششم : خوراک سبزیجات و گوشت + سوپ + ماست پروبیوتیک 

انتخاب هفتم: خوراک ماهی + سبزیجات + سوپ + ماست پروبیوتیک 

میان وعده دوم:

مایعات:

 انتخاب اول آب میوه طبیعی

انتخاب دوم شیرکم چرب + 4 پیمانه پودر فرمولای استاندارد

انتخاب سوم شیرکم چرب + موز

انتخاب چهارم شیرکم چرب + خرما

پوره:

انتخاب اول پوره سیب و پرتقال

انتخاب دوم پوره خرما و عسل

معمولی:

سیب و پرتقال

 

دیالیز

بیماری مزمن كلیه:

بیماری مزمن كلیه یا نارسایی مزمن كلیه بیماری است كه در اثر تخریب پیش رونده و برگشت ناپذیر تعداد و عملكرد نفرون ها توسط عوامل مختلف ایجاد می شود. از جمله مهمترین این عوامل بیماری های دیابت، فشار خون، گلومرونفریت و كلیه پلی كیستیك می باشند. درمان بیماران مبتلا به نارسایی كلیه در ابتدا از طریق درمان محافظه كارانه صورت می گیرد و در صورت تشخیص پزشك دیالیز شروع می گردد.

 

همودیالیز:

همودیالیز فرایندی است كه در آن خون در داخل صافی ماشین دیالیز در طول غشاهای نیمه تراوایی جریان می یابد كه در طرف دیگر این غشاها محلول دیالیز قرار گرفته است و این امر سبب حذف آب و مواد زائد از خون به داخل محلول دیالیز می گردد.

 

توصیه های رژیمی در همودیالیز:

- از نان های سفید و بی نمك استفاده نمایید.

- از مصرف نان ها و بیسكویت های سبوس دار پرهیز كنید.

- از قرار دادن نمك سر سفره پرهیز كنید.

- در طول روز مجاز به مصرف 3 واحد از میوه های دارای پتاسیم كم و متوسط و 1 واحد از میوه های دارای پتاسیم بالا

بالا هستید.

- در طول روز مجاز به مصرف 2 واحد از سبزی های دارای پتاسیم كم و متوسط و 1 واحد از سبزی های دارای پتاسیم بالا هستید.

- از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و...) ، حبوبات، سویا، لبنیات، بستنی (به استثنای بستنی یخی)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسیس، كالباس و نوشابه به ویژه نوشابه های سیاه جدا پرهیز نمایید. این مواد غذایی را می توانید به میزان كم در 45-30 دقیقه اول همودیالیز مصرف نمایید.

- از مصرف آب خورش ها، آب گوشت ها، آب غذاها و آب كمپوت پرهیز نمایید. این مواد غذایی را نیز می توانید به میزان كم در 45-30 دقیقه اول همودیالیز مصرف نمایید.

- روغن مصرفی حتما از نوع روغن مایع و به ویژه روغن كلزا باشد.

- حجم مایعات دریافتی بایستی توسط متخصص تغذیه مورد محاسبه قرار گیرد. دریافت زیاد مایعات سبب بالا رفتن فشار خون و نارسایی قلبی می گردد.

دیالیز صفاقی:

در دیالیز صفاقی از پرده صفاق موجود در حفره شكمی بعنوان یك غشاء نیمه تراوا جهت انجام دیالیز استفاده می شود و محلول دیالیز وارد حفره صفاق می گردد.

توصیه های رژیمی در دیالیز صفاقی:

- از نان های سفید و بی نمك استفاده نمایید.

- از مصرف نان ها و بیسكویت های سبوس دار پرهیز كنید.

-از قرار دادن نمك سر سفره پرهیز كنید.

- از مصرف مغزها (بادام، پسته، فندق، گردو، تخمه و...)، حبوبات، سویا، لبنیات، بستنی (به استثنای بستنی یخی)، دل، قلوه، جگر، مغز، سوسیس، كالباس و نوشابه های سیاه جدا پرهیز نمایید.

- از آب خورش ها، آب گوشت ها، آب غذاها، آب كمپوت ها تا حد امكان كم مصرف نمایید.

- از مصرف چربی گوشت ها، پوست مرغ، پوست ماهی، لبنیات پرچرب، سس های سفید، كله و پاچه، دل، قلوه، جگر، مغز، زرده تخم مرغ، میگو، كره، خامه، شیرینی های خامه ای و چیپس پرهیز نمایید. در هفته حداكثر یك تا دو عدد تخم مرغ بیشتر مصرف نكنید. استفاده از سفیده تخم مرغ به عنوان جانشین گوشت بلامانع است.

- از مصرف روغن ها و چربی های جامد پرهیز نمایید. جهت پخت و پز از روغن های گیاهی مایع استفاده نمایید و بهترین روغن در این زمینه كلزا یا كانولا می باشد.

- از مصرف غذاهای سرخ شده در روغن، غذاهای پرچرب و غذاهای آماده از جمله پیتزا پرهیز كنید. بهتر است تا حد امكان بصورت بخارپز ، آبپز یا كبابی باشد.

- توصیه می شود بخش عمده گوشت مصرفی از نوع سفید (مرغ و ماهی) باشد.

- از مصرف زیاد قند، شكر، شربت، نوشابه، آبمیوه های صنعتی، عسل، مربا، آب نبات، شكلات، شیرینی ها ، بستنی ها و سایر مواد غذایی حاوی شكر پرهیز نمایید.

- برای جلوگیری از چاقی و مقاومت به انسولین روزانه حداقل 1-0/5 ساعت فعالیت بدنی از قبیل پیاده روی داشته باشید.

- حجم مایعات دریافتی معادل 7 لیوان می باشد. دریافت زیاد مایعات می تواند سبب بالا رفتن فشار خون و نارسایی قلبی گردد.

گروه میوه های كم پتاسیم : (مناسبترین گروه برای استفاده)

آب انگور ، زغال اخته ، عصاره یا كمپوت هلو و گلابی ، لیمو ترش

گروه میوه ها با پتاسیم متوسط‌ :

آب سیب ، آب گریپ فروت ، آب لیمو ، آلو برقانی ، آناناس تازه یا كمپوت آناناس ، انگور ، تمشك ، توت فرنگی ، سیب كوچك ، شاه توت ، عصاره توت ، عصاره زرد آلو ، كشمش ، گیلاس ، نارنگی ، هلو ، هندوانه

گروه میوه ها با پتاسیم بالا : (غیر مجاز)

آب آلو ، پرتقال ، آلو بخارا خشك ، انجیر خشك ، برگه زرد آلو ، خرما ، زرد آلو ، شلیل ، طالبی ، كیوی ، گلابی ، موز

گروه سبزیجات كم پتاسیم : (مناسبترین گروه برای استفاده)

جوانه حبوبات ، خیار پوست كنده ، فلفل سبز ، كاهو ، كلم خام ، لوبیا سبز

گروه سبزیجات با پتاسیم متوسط :

اسفناج خام ، بادمجان ، بروكلی ، پیاز ، تربچه ، ذرت ، ریواس ، شلغم ، قارچ كنسرو شده ، كدو ، كرفس ، كلم پخته ، گل كلم ، نخود سبز ، هویج

گروه سبزیجات با پتاسیم بالا : (غیر مجاز)

كرفس پخته ، قارچ پخته ، بامیه ، آب گوجه فرنگی ، سیب زمینی (آبپز، پوره شده ، تنوری ، سرخ شده) ، كدو حلوایی ، اسفناج پخته ، رب گوجه فرنگی ، كچاب ، كلم بروكلی

· در صورت استفاده از سیب زمینی آنرا پوست كنده 8 ساعت در آب قرار دهید و سپس آنرا استفاده كنید.

 

دیابت

دیابت یك اختلال در متابولیسم بدن است. در دیابت انسولین به میزان كافی در بدن وجود ندارد و یا قادر نیست تا وظایف خود را به درستی انجام دهد، در نتیجه به علت مقاومت در برابر آن، قند خون نمی تواند به طور موثری وارد سلول های بدن شود و مقدار آن بالا می رود.

انواع بیماری دیابت:

به طور كلی دیابت به سه گروه دیابت نوع 1، دیابت نوع 2 و دیابت حاملگی تقسیم بندی می شود.

دیابت نوع 1:

در دیابت نوع 1 كه 15-10 درصد كل موارد دیابت را شامل می شود، تولید انسولین از پانكراس به علت از بین رفتن سلول های سازنده انسولین، متوقف می شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت كه غالبا زیر 30 سال هستند بایستی از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تامین كنند.

دیابت نوع 2:

دیابت نوع 2 بیشتر در بالغین بالای 30 سال و چاق دیده می شود كه 90-85 درصد كل موارد دیابت را شامل می شود. انسولین تولید شده از پانكراس در این افراد به خوبی عمل نمی كند. در واقع یا پانكراس به اندازه كافی ترشح نمی كند و یا اینكه انسولین ترشح شده به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولین به خصوص در افراد چاق فاقد كارایی لازم است.

دیابت حاملگی:

دیابت حاملگی به دیابتی گفته می شود كه برای اولین بار در طول حاملگی تشخیص داده شود. این نوع دیابت معمولا گذراست و بعد از حاملگی بهبود می یابد.

 

توصیه های لازم در رژیم افراد دیابتی:

1- متناسب بودن وزن و حفظ وزن ایده آل از اهمیت بالایی برخوردار است. افزایش وزن و چاقی موجب بالا رفتن قند خون می شود. چون بافت چربی سبب مقاومت به هورمون انسولین می گردد.

2- بجای سه وعده غذایی شش وعده غذایی داشته باشید و منظم غذا میل كنید.

3- روزانه حداقل به مدت نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشید. ورزش یا پیاده روی در كنترل قند خون و انسولین الزامی است.

4- استفاده از قند های ساده به بیماران دیابتی توصیه نمی گردد. كلیه تنقلات شیرین نظیر آب نبات، شكلات، قند و شكر، بستنی، سوهان، پولكی، گز، پشمك، انواع كیك ها ، شیرینی جات تر وخشك، ساندیسهای بازاری، كمپوت ها وكنسروهای شیرین از رژیم غذایی حذف شوند.

5- از مصرف غذاهای سرخ شده و چرب خودداری نمایید و روغن ها

ی مایع مانند زیتون و كلزا را جایگزین روغن های جامد كنید. استفاده روزانه دو واحد از دانه های روغنی به صورت خام توصیه می شود. یك واحد دانه روغنی معادل : گردو (دو عدد)- بادام (8عدد)- پسته (6 عدد)- فندق (5 عدد)- بادام زمینی (11 عدد)

6- توصیه می شود بیماران دیابتی روزانه سه واحد از گروه كم چرب (1/5% چربی یا كمتر از آن ) شیر و لبنیات مصرف كنند. هر واحد شیر و لبنیات معادل: یك لیوان شیر = دو لیوان دوغ = دو سوم لیوان ماست می باشد.

7- استفاده از میوه ها به خصوص با پوست برای بیماران دیابتی مناسبتر از آب میوه است. سعی كنید از میوه هایی كه نمایه گلایسمیك بالایی دارند نظیر انبه – آناناس –خربزه - توت سفید- انجیر- گلابی شیرین – طالبی – هندوانه شیرین- موز-انگور- خرمالو -انار شیرین- موز- انگور- خرمالو بطور محدود استفاده كنید.

8- استفاده سبزیجات برای بیماران دیابتی بسیار توصیه می شود. سبزیجات دارای فیتوكمیكال ها و آنتی اكسیدان های قوی ای هستند كه می توانند از عوارض دراز مدت دیابت جلوگیری كنند و در روند سیری و كنترل قند خون موثرند. استفاده از سیر و سیر ترشی -كدو مسمایی -كرفس- شنبلیله - مرزه - كلم - شلغم -تره- كرفس- اسفناج- ریواس- كلم بروكلی- سبزی خوردن و... در برنامه غذایی روزانه توصیه می شود.

9- استفاده از نان های سبوسدار و جو به جای نان های سفید در رژیم غذایی بیماران دیابتی توصیه می گردد. نان های سبوس دار به دلیل داشتن فیبر نمایه گلایسمی پایین تری دارند و در روند كنترل قند خون مفید می باشند. استفاده از پلو های مخلوط با سبزیجات و حبوبات نظیر: لوبیا پلو- سبزی پلو -عدس پلو بدون كشمش – برای بیماران دیابتی توصیه می گردد. همچنین استفاده نان با برنج – نان با سیب زمینی – سیب زمینی با برنج بطور مخلوط می تواند  قند را به سرعت بالا می برد و توصیه نمی شود.

10- استفاده از گوشتهای سفید نظیر ماهی و مرغ برای بیماران دیابتی مناسبتر می باشد. تخم مرغ در گروه گوشت قرار دارد و مصرف روزانه آن بلامانع است مگر در افراد با كلسترول بالا كه مصرف تا سه عدد زرده تخم مرغ نیز بلامانع می باشد. مصرف سویا و سایر حبوبات نیز كه در این گروه قرار دارند به دلیل فیبر بالا و پروتئین در روند كنتر قند خون مفید است و توصیه می شود.

11- سعی كنید غذاها را كم نمك تهیه نمایید ، از قرار دادن  نمكدان سر سفره خودداری كنید و در هنگام خرید محصولات به برچسب آنها دقت كنید و محصولات كم نمك را  خریداری كنید.

مقدار كربوهیدرات در گروه های غذایی:

گروه چربی ها: شامل انواع دانه های روغنی، مغزها و روغن ها می شوند كه فاقد كربوهیدرات اند.

گروه گوشت ها: شامل انواع گوشت ها ، تخم مرغ ، سویا و پنیر می شود كه فاقد كربوهیدرات می باشند.

گروه شیر ولبنیات: یك واحد از این گروه حاوی 12 گرم كربوهیدرات می باشد و هر واحد معادل: یك لیوان شیر، یك سوم لیوان شیر خشك بدون چربی، سه چهارم لیوان ماست كم چربی، یك چهارم لیوان شیر كامل تغلیظ شده و دو لیوان دوغ می باشد.

گروه سبزیجات: این گروه در هر واحد دارای 5 گرم كربوهیدرات می باشد. یك واحد از این گروه معادل یك دوم لیوان سبزیجات پخته و یا یك لیوان سبزیجات خام می باشد.

گروه میوه ها: یك واحد از گروه میوه ها حاوی 15 گرم كربوهیدرات می باشد. بطور معمول یك واحد میوه شامل یك عدد میوه تازه متوسط، یك دوم لیوان آب میوه تازه، سه چهارم لیوان كمپوت میوه ها و یك چهارم لیوان میوه های خشك می باشد.

گروه نان و غلات: یك واحد از این گروه حاوی 15گرم كربوهیدرات می باشد. و هر واحد معادل 30 گرم از انواع نان ها، 1/2 لیوان غلات پخته و ماكارونی ، 1/3 لیوان برنج پخته ، 90 گرم سیب زمینی پخته و 2 عدد بیسكویت ساقه طلایی می باشد.

توصیه های لازم به منظور کنترل و پیشگیری از شیوع ویروس کرونا در مدیریت خدمات غذایی:

الف) منو های غذایی:

انتظار می رود واحد تغذیه بیمارستان ها برای بیماران کرونا مثبت و یا بیماران مشکوک به کرونا و پرسنل شاغل در این بخش ها و همچنین پرسنل اورژانس که پذیرش بیماران مشکوک را برعهده دارند تغییراتی در برنامه غذایی ایجاد نمایند.

همچنین واحد تغذیه می بایست آموزش های تغذیه ای لازم در این خصوص را برای پرسنل داشته باشند و دلیل تغییر منوهای غذایی را برای حفظ سلامتی و افزایش سیستم ایمنی آنها از قبل اطلاع دهند.

تدوین منو های غذایی ضد التهابی و پر پروتئین با تاکید بر:

1. تهیه نان های بسته بندی سبوس دار
2. حذف دورچین های خام و جایگزینی دورچین های پخته کنار غذاها شامل : لبو- کدو حلوایی- هویج- بروکلی- گل کلم- فلفل دلمه ای- گوجه فرنگی- اسفناج- شلغم (حداقل به میزان 60 گرم)
3. استفاده از نارنج، زیتون و گوجه فرنگی خام کنار غذا (با نظارت و آموزش نحوه شستشو)
4. حذف کوبیده گوشت و شنیسل و غذاهایی که ممکن است داخل آنها خوب پخته نشود. (جوجه کباب در صورت تکه های ریز و پخت کامل بلامانع است) یا می توان پس از کبابی نمودن بخارپز نمود تا کاملاً مغز پخت گردند.
5. صبحانه متنوع با تخم مرغ آبپز خوب پخته شده - گردو و عدسی
6. هفته ای 2 تا 3 بار ماهی در برنامه غذایی بخصوص برای بیماران
7. تهیه لبنیات پروبیوتیک و کم چرب
8. تهیه سوپ ها مقوی مانند سوپ کدو حلوایی - سوپ شیر و جو- خوراک لوبیا با قارچ- سوپ شیر و خامه و قارچ و... کنار وعده های غذایی
9. اضافه کردن سبوس های بسته بندی به سوپ، آش، کوکو و کتلت
10. تهیه میان وعده برای بیمار و پرسنل شامل: سیب- پرتقال- لیمو شیرین- شیر کم چرب- شله زرد (شیرین شده با عسل)
11. تهیه غذاهای نرم یا پوره برای بیماران بی اشتها یا ناتوان ( دریافت گزارش مستمر از بخش در خصوص میزان دریافت غذایی بیماران)
12. گنجاندن غذاهایی مثل پوره سیب زمینی پخته شده با پیاز و زردچوبه و یا به صورت کوکو سیب زمینی در برنامه غذایی
13. حذف غذاهای سرد مانند الویه از منو پرسنل

ب) توزیع غذا

1. توزیع غذای بیماران:

- ظروف غذا مطابق با دستورالعمل معاونت بهداشت به صورت یکبار مصرف و یا در صورت استفاده از ظروف قابل شستشو به صورت مجزا از سایر ظروف شسته و ضد عفونی گردد.

- غذای بخش های مذکور توسط متصدی غذا درب بخش تحویل داده شود.

- متصدیان توزیع غذا، آستین- کلاه- ماسک- دستکش داشته باشند.

       2. پرسنل

- غذای پرسنل شاغل در این بخش ها و پرسنل اورژانس، در ظروف یکبار مصرف تحویل بخش گردد.

- سایر پرسنل در سلف سرویس و در ظروف قابل شستشو می توانند غذا صرف نمایند.

- جمع آوری نمکدان و پارچ های آب از سلف سرویس

ج)نظافت و شستشو

- برنامه شستشوی منظم آشپزخانه- سطوح منتهی به آشپزخانه- ترالی های حمل غذا و آبجوش با مواد ضد عفونی کننده - مطابق با دستورالعمل های بهداشتی

- ممنوعیت شدید در ورود افراد غیر مرتبط به داخل آشپزخانه

- نظارت بر شستشوی روزانه لباس های پرسنل خدمات غذایی

- تهیه وسایل حفاظت فردی برای پرسنل خدمات غذایی

- کنترل شستشوی منظم دست ها توسط پرسنل خدمات غذایی

د)آموزش تغذیه

1. کادر درمان:

- در خصوص تغذیه در کرونا

- استفاده از آنتی اکسیدان ها به صورت طبیعی ( برای مثال چای زنجبیل- چای با پونه کوهی- چای دارچین)

- توصیه به دریافت مکمل های روی- امگا3- ویتامین D به صورت روزانه و هفتگی (با توجه به شرایط و بیماری های زمینه ای بیمار)

       2. پرسنل خدمات غذایی:

- در خصوص تغذیه در کرونا

- استفاده از آنتی اکسیدان ها به صورت طبیعی ( برای مثال چای زنجبیل- چای با پونه کوهی- چای دارچین)

- توصیه به دریافت مکمل های روی- امگا3- ویتامین D به صورت روزانه و هفتگی

- آموزش خود مراقبتی و رعایت اصول بهداشت فردی و مواد غذایی

توصیه های غذایی برای كاهش چربی خون

كلسترول:

كلسترول یكی از مواد مورد نیاز بدن است، كه بطور طبیعی در كبد ساخته می شود، همچنین از طریق رژیم غذایی نیز به بدن می رسد. چنانچه دریافت كلسترول بیش از نیاز بدن باشد، موجب بروز مشكلات جدی از قبیل حمله قلبی و سكته می شود. كلسترول با رسوب در جداره سرخرگ ها باعث مسدود شدن یا تنگی این رگ ها شده و در نهایت موجب تحمیل كار بیشتر به قلب می شود. سطح دو نوع كلسترول خون برای حفظ سلامتی برای ما اهمیت دارد.HDL یا اصطلاحا كلسترول خوب و  LDL یا اصطلاحا كلسترول بد ، كه مصرف غذاهایی كه چربی اشباع بالا دارند مانند روغن های جامد و هیدروژنه، گوشت قرمز، لبنیات پر چرب، كره و خامه، كیك ها و كلوچه ها سبب افزایش كلسترول بد خون یا LDL  می شود.

توصیه های غذایی برای كاهش كلسترول:

- كاهش وزن و حفظ وزن در محدوده ایده آل

- عدم مصرف غذاهای سرخ كردنی و كاهش مصرف روغن در پخت غذا

-استفاده از روش كبابی ، آبپز و بخارپز برای پختن مواد غذایی

جایگزین كردن لبنیات كم چرب به جای لبنیات پرچرب

- جایگزین كردن لبنیات كم چرب به جای لبنیات پرچرب

- جایگزین كردن گوشت سفید (ماهی ، مرغ ، بوقلمون) به جای گوشت قرمز و گرفتن پوست و چربی های قابل رویت گوشت

- استفاده از روغن زیتون در برنامه غذایی

- كاهش مصرف غذاهای فست فود (سوسیس ، كالباس ، سس مایونز ، پنیر پیتزا و ...)

- افزایش مصرف میوه ها و سبزیجات (بخصوص قرمز رنگ و حاوی لیكوپن) ، حبوبات (سویا ، عدس ، لوبیا و...) ، دانه ها و غلات سبوس دار در برنامه غذایی

- جایگزین كردن نان های سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جای نان های سفید (باگت ، تست ، لواش ، بربری و...)

- عدم مصرف زبان ، دل ، قلوه ، جگر ، كله پاچه ، مغز ، روغن نارگیل ، كره كاكائو ، كره گیاهی (مارگارین)

- تفت دادن سبزی ها روی حرارت كم به جای سرخ كردن آنها

- افزایش مصرف سالاد و جایگزین كردن ماست كم چرب ، روغن زیتون ، لیمو ترش تازه ، سركه سیب بجای سس مایونز

- استفاده از كدو ، شوید ، سیر ، بامیه ، گریپ فروت ، پرتقال ، هویج ، گل كلم ، كلم بروكلی ، كرفس ، ترخون ، زغال لخته ، سیب با پوست ، آب چغندر در رژیم غذایی

- افزایش مصرف منابع ویتامین C

- مصرف حداكثر 3-2 عدد زرده تخم مرغ در هفته (لسیتین موجود در زرده تخم مرغ سبب كاهش تجمع چربی در كبد می شود.)

- حداقل نیم ساعت پیاده روی روزانه سر ساعت مشخص

- افزایش مصرف ماهی یا استفاده از مكمل امگا 3

- استفاده از كوآنزیم Q10

- استفاده روزانه 5-1 فنجان چای سبز یا 2-1 عدد قرص گرین تیدین

تری گلیسیرید:

تری گلیسیرید، رایجترین نوع چربی در بدن است. از طریق غذا وارد بدن می شود، علاوه بر این مقداری از آن در بدن نیز ساخته می شود. باید توجه داشته باشید در شرایطی که مقادیر کلسترول تام بدن بالاست یا مقادیر HDL خون تان کم است، مبتلا به دیابت یا پری دیابتی هستید یا اینکه فشار خون تان بالا است، معمولاً تری گلیسیریدتان نیز بالا است. افزایش وزن و افزایش دور کمر نیز می تواند با افزایش مقادیر تری گلیسیرید همراه باشد. افزایش تری‌گلیسرید با بسیاری از بیماری‌ها مانند سکته قلبی و مغزی ارتباط دارد

مهم‌ترین علت افزایش تری‌گلیسرید خون، افزایش کالری دریافتی از خوراکی‌ها و آشامیدنی‌هاست. اگر بدن بیشتر از نیاز خود انرژی دریافت کنید، بعد از تکمیل ذخیره گلیکوژن بدن، هر کالری اضافی به چربی تبدیل می‌شود که بخش اعظم آن تری‌گلیسرید است.

توصیه های غذایی برای كاهش تری گلیسیرید:

- كاهش وزن، حفظ وزن در محدوده ایده آل و كاهش چربی شكمی

- عدم مصرف غذاهای سرخ كردنی و كاهش مصرف روغن در پخت غذا

- استفاده از روش كبابی ، آبپز و بخارپز برای پختن موادغذایی

- عدم مصرف چربی‌های اشباع مانند کره، خامه، مارگارین و اسیدهای چرب ترانس

- كاهش مصرف غذاهای فست فود (سوسیس ، كالباس ، سس مایونز ، پنیر پیتزا ، چیپس و ...)

- كاهش مصرف قندهای ساده (شیرینی ، شكلات ، كیك ، بیسكویت ، آب میوه های صنعتی ، نوشابه ، مائ الشعیر، آبنبات)

- كاهش مصرف برگه ها و میوه های خشك

- جایگزین كردن نان های سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جای نان های سفید (باگت ، تست ، لواش ، بربری و...)

- افزایش فعالیت بدنی (حداقل نیم ساعت پیاده روی روزانه سر ساعت مشخص)

- افزایش فیبر دریافتی رژیم غذایی از طریق افزایش مصرف سبزیجات (بخصوص قرمز رنگ و حاوی لیكوپن) ، حبوبات (سویا ، عدس ، لوبیا و...) ، دانه ها و غلات سبوس دار در برنامه غذایی

- مصرف میوه با پوست و جایگزین كردن آن با آبمیوه

- جایگزین كردن نان های سبوس دار (سنگك ، جو و...) به جای نان های سفید (باگت ، تست ، لواش ، بربری و...)

- عدم استرس و هیجانات منفی

- افزایش مصرف ماهی یا استفاده از مكمل امگا3

امنیت غذایی

امسال سازمان بهداشت جهانی به دلیل اهمیت امنیت غذایی در دنیا، »امنیت غذایی از مزرعه تا سفره« را به عنوان شعار روز جهانی بهداشت انتخاب كرده است. براساس تعریف سازمان ملل، امنیت غذایی به دسترسی فیزیكی، اجتماعی و اقتصادی افراد در تمام اوقات به غذای كافی، ایمن و مغذی به منظور داشتن یك زندگی سالم و فعال گفته می‌شود.

یكی از مبنایی‌ترین راهكارهای پیشرفت هر كشور توجه به بخش كشاورزی و تأمین محصولات سالم غذایی است، كه از آماده سازی زمین مناسب، تهیه بذر و نشای سالم برای كشت، آبیاری، استفاده از كودهای بیوزیستی شروع می‌شود و تا خرید به قیمت مناسب، فرآوری و نگهداری و رسیدن به سر سفره مردم ادامه پیدا می‌كند. چرخه‌ای طولانی كه نیاز به نظارت دقیق مسئولان و برخورد جدی با متخلفانی دارد كه سلامت مردم را تهدید می‌كنند. اما آنچه لازم است در این مقاله خاطر نشان كنم لزوم افزایش آگاهی عموم جامعه در زمینه سلامت، تأمین غذای سالم و انتخاب‌های صحیح غذایی می‌باشد.

 

تهدید اصلی سلامت؛ تغذیه نا سالم:

بر اساس مطالعه‌های انجام شده درباره عوامل خطر بیماری كه در سال 2012 منتشر شد، تغذیه ناسالم مهمترین عامل مرگ زودرس در ایران محسوب می‌شود. دانش تغذیه‌ای خانواده‌ها در نحوه تخصیص بودجه برای تهیه بهترین نوع غذای در دسترس و چگونگی تقسیم غذا امری اساسی است. امنیت غذایی زمانی تامین می‌شود كه سرانه سبد غذایی خانواده به صورت صحیح انتخاب و تهیه شود، برای افراد خانواده كافی و به صورت صحیح طبخ شود تا عناصر و مواد غذایی سالم به سلولها و اندام های بدن برسد. در كشور ایران سوء تغذیه نه به دلیل كمی درآمد بلكه به سبب نداشتن آگاهی از اصول تغذیه است. به طور كلی داده‌های موجود سه روند مهم و تعیین كننده در زمینه غذا و بیماری‌های متابولیكی را نشان می‌دهد:

¨ افزایش چشم گیر مصرف چربی در جامعه

¨ اضافه وزن و چاقی

¨ افزایش سریع و چشم گیر مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلب و عروق

شیوه مصرف صحیح غذا و هرم غذایی:

شرط اصلی سلامت زیستن داشتن تغذیه صحیح است.

تغذیه صحیح یعنی رعایت دو اصل تعادل و تنوع در برنامه ریزی غذایی روزانه. تعادل به معنی مصرف مقادیر كافی از مواد غذایی و تنوع به معنی انواع مختلف مواد غذایی در 5 گروه اصلی مواد در هرم غذایی می باشد. هرم غذایی از 5 گروه اصلی مواد غذایی تشكیل شده است. هر چه از بالای هرم به سمت پایین نزدیك می‌شویم حجمی كه گروه‌های غذایی به خود اختصاص می‌دهند بیشتر شده و باید مقدار مصرف روزانه آنها بیشتر شود. در هر گروه مواد غذایی دارای ارزش غذایی تقریباً یكسان هستند و می‌‌توان از یكی بجای دیگری استفاده كرد.

1) گروه نان و غلات:

این گروه شامل موادی مانند انواع نان، برنج، ماكارونی، گندم و جو است. منبع مهم انرژی، آهن، انواع ویتامین‌های گروه B می‌باشند. بهتر است از نان‌های حاوی سبوس (نان جو و سنگك) استفاده كرد و برای كامل كردن پروتئین گروه نان و غلات بهتر است آنها را بصورت مخلوط با حبوبات مصرف كرد (عدس پلو، باقلاپلو ...).

2) گروه میوه‌ها و سبزیجات:

این گروه منبع ویتامین A، ویتامین C و فیبر غذایی هستند. سبزی‌ها و میوه‌های خام را به عنوان میان وعده به جای تنقلاتی كه قند و یا چربی بالایی دارند استفاده كنید. هنگام طبخ سبزی‌ها و میوه‌ها از پختن بیش از حد آنها جلوگیری كنید تا ویتامین‌های آنها از بین نرود.

3) گروه شیر و لبنیات:

این گروه شامل موادی مانند شیر، ماست، كشك، بستنی و پنیر می‌باشد (در بعضی از منابع پنیر را در گروه گوشت قرار می‌دهند)، این گروه بهترین منبع كلسیم، ویتامین B، پروتئین و ویتامین B می‌باشند. توصیه می‌شود تا جایی كه امكان دارد از شیر و محصولات لبنیات كم چرب استفاده كنید.

4) گروه گوشت، حبوبات، مغزها و تخم مرغ:

این گروه سرشار از پروتئین، فسفر، ویتامین‌های B و B، روی، منیزیوم و آهن می‌باشند. بهتر است گوشت سفید (مرغ و ماهی) كه چربی كمتری دارد جایگزین گوشت قرمز شود و مصرف گوشت فرآوری شده كه چربی و نمك بالایی دارند محدود شود. مصرف حبوبات بدلیل فیبر بالا بسیار توصیه می‌شود. در ضمن توصیه می‌شود حداقل سه عدد تخم مرغ در هفته مصرف شود.

5) گروه چربی‌ها، روغن‌ها و شیرینی‌ها:

چربی‌ها منبع مهم تامین كننده ویتامین‌های محلول در چربی هستند. بدلیل اینكه دارای انرژی بالا و مواد مغذی اندكی هستند توصیه می‌شود  با احتیاط مصرف شوند. این گروه شامل كره،‌ خامه، مارگارین، انواع روغن‌ها، مایونز، انواع  سس‌ها، سرشیر و پنیر خامه‌ای و چیپس می‌باشند. بهترین انتخاب از این گروه غذایی مصرف روغن‌های گیاهی غیر اشباع (مانند زیتون، سویا، آفتابگردان، ذرت) به جای چربی حیوانی یا روغن‌های دارای چربی اشباع بالا (مانند نارگیل و نخل) می‌باشد. مصرف فست فودها و غذاهای سرخ شده كه حاوی اسیدهای چرب ترانس هستند را كاهش دهید.

در این بخش از هرم غذایی آب نبات، شكلات، شیرینی‌ها، نوشابه‌های گازدار، مربا،‌ عسل، ژله، شكر و ... نیز جای می‌گیرند كه بهتر است مصرفشان محدود شود.

بهداشت و ایمنی مواد غذایی:

¨ مواد غذایی خام و پخته را جدا نگهداری كنید.

¨ مواد غذایی را كاملاً بپزید خصوصاً‌ گوشت قرمز، مرغ، تخم مرغ

¨ برای مصرف مواد غذایی كه قبلاً‌ پخته شده‌اند، آنها را بطور كامل داغ كنید.

¨ مواد غذایی پخته شده را بیش از دو ساعت در دمای اتاق رها نكنید.

¨ مواد غذایی را برای مدت طولانی حتی در یخچال و فریزر ذخیره نكنید.

¨ مواد غذایی سالم و تازه را انتخاب كنید.

¨ برای حفظ سلامتی از مواد غذایی پاستوریزه استفاده كنید.

¨ از مواد غذایی كه تاریخ انقضای آنها گذشته است، استفاده نكنید.

¨ تمام سطوح آشپزخانه را كاملاً تمیز نگهدارید. هر ذره غذا، خرده نان یا لكه‌ای می‌تواند یك منبع میكروب باشد.

¨ از آب سالم و تصفیه شده استفاده كنید.

 

نتیجه گیری:

با انتخاب مواد غذایی امن‌تر، تغذیه سالم‌تر و فعالیت بدنی منظم، شما می‌توانید سلامت خود را در طول زندگیتان بهبود بخشید. بهتر به نظر رسیدن، احساس بهتر، كاهش مراجعه به پزشك، حفظ قند خون و فشار خون تنها چند مورد از مزایای اتخاذ این افزایش آگاهی، تغییر نگرش و نهایتاً تغییر رفتار خواهد بود.