دیابت

۱.نیازهای آموزشی، تشخیص­های پرستاری در دیابت

۲.دستورالعمل و محتوای آموزشی دیابت

ردیف	اولویتهای نیازهای آموزشی بیماران دیابت
۱	آشنایی با بیماری، علایم و عوارض و علل آن
۲	آموزش علایم هشدار بیماری (كاهش یا افزایش قند خون) و راه مقابله با آن
۳	آموزش نحوه صحیح مصرف داروها و تزریق انسولین
۴	آموزش رژیم غذایی دیابتی
۵	آموزش میزان فعالیت و تحرك و تأثیر آن بر سلامتی و رسیدن به وزن ایده آل
۶	آموزش كنترل قند خون در منزل
۷	آموزش مراجعه به كلینیك دیابت بعد از ترخیص
۸	مراقبت از پاها و پیشگیری از زخم پای دیابتی و كنترل استرس
۹	ارجاع به واحد پرستاری آموزش و پیگیری بیماران

ردیف	دستورالعمل و محتوای آموزشی دیابت
۱	تشخیصهای پرستاری در دیابت
۲	احتمال تغذیه نامتعادل در ارتباط با عدم تعادل انسولین، غذا و فعالیت جسمی
۳	احتمال كمبود حجم مایعات بدن در ارتباط با پر ادراری و كم آبی بدن
۴	احتمال اختلال در الكترولیت­ها در ارتباط با پر ادراری
۵	احتمال هایپوگلایسمی در ارتباط با عدم تغذیه مناسب
۶	احتمال هیپرگلایسمی در رابطه با مصرف بیش از حد غذاهای شیرین، استرس و ...
۷	احتمال بروز عوارض جانبی/ مشكلات احتمالی (مثل هایپرگلایسمی و كتواسیدوز دیابتی،‌ هایپوگلایسمی، ادم مغزی، ادم ریوی و عوارض طولانی مدتی چون نوروپاتی، نفروپاتی،‌ رتینوپاتی) در ارتباط با عدم كنترل فرایند بیماری
۸	زخم در قسمت­های مختلف بدن (شایع در پاها) در رابطه با ناآگاهی از مهارت مراقبت از خود و نوروپاتی اعصاب محیطی
۹	احتمال افزایش حجم مایعات بدن و ادم ریوی در رابطه با پرنوشی

 

پرستار در زمان بستری بیمار دیابت موارد زیر را به بیمار و خانواده­ اش آموزش می­دهد:

رژیم غذایی در زمان بستری:

• مصرف مواد غذایی نشاسته ­ای مانند برنج، نان، سیب زمینی و ... باید محدود شود.
• میوه به شرط اینكه تعداد آن محدود به 2-3 عدد در روز باشد. حتی الامكان با پوست میل نمائید و از مصرف آبمیوه بسته بندی شده اجتناب كنید.
• مصرف خشكبار مانند انجیر خشك، توت خشك، خرما و كشمش را باید محدود كنید.
• بهتر است بین صبحانه، نهار و شام سه میان وعده،‌ حدود 10 صبح، 4 بعدازظهر و قبل از خواب مصرف كنید.

​

فعالیت در زمان بستری:

• برای پیشگیری از افت قند خون از انجام فعالیتهای سنگین بدنی خودداری كنید.
• در صورت بروز اسهال و یا تب از مایعات بیشتری استفاده كنید.

​

مراقبت در زمان بستری:

• در صورت بروز علائم كاهش قند خون از قبیل احساس عرق ریزش یا سرما (در لمس پوست سرد و مرطوب)، احساس ضعف و لرزش بدن، احساس گزگز در اطراف لبها و پاها، احساس گرسنگی، تاری دید، تغییرات عاطفی (آشفتگی یا عصبانیت)، رنگ پریدگی، بریده بریده سخن گفتن و خواب آلودگی اطلاع دهید.
• در صورت بروز علائم افزایش قند خون از قبیل ابتدا افزایش اشتها و سپس كاهش اشتها، سردرد، تهوع و استفراغ، كرامپ شكمی، ضعف، تاری دید، خشكی دهان، تشنگی مفرط، افزایش ادرار و خستگی مفرط، اطلاع دهید.
• آزمایشاتی (جهت اندازه گیری قند خون و ...) به صورت مكرر برای شما انجام می­شود.
• مایعات فراوان مصرف كرده و بهداشت دستگاه تناسلی را رعایت كنید.
• روزانه انگشتان پا را از زخم بررسی كنید.
• به جای دمپایی جلو باز برای جلوگیری از زخم پا از كفش مناسب استفاده كنید.
• روزانه پاها را با آب و صابون شسته و آن را خشك كنید. (بخصوص بین انگشتان)
• بهداشت فردی (شستن دستها و مسواك زدن بعد از هر وعده غذا و ...) را رعایت كرده چرا كه بیماران دیابتی مستعد عفونت می­باشند.

​

دارو در زمان بستری:

• داروهای خوراكی و تزریقی (انسولین) طبق دستور پزشك در ساعات مشخص توسط پرستار تجویز می­شود.

نام دارو	عارضه شایع	بهترین زمان مصرف
گلی بنگلامید	حالت تهوع، افت قند خون	نیم ساعت قبل غذا و در صورت عدم مصرف وعده غذایی اصلی، دارو مصرف نشود.
متفورمین	تهوع و اسهال	همزمان با غذا یا بلافاصله بعد غذا
آكاربوز	دل درد، نفخ، اسهال	در ابتدای غذا
رپاگلیناید	عوارض گوارشی	بلافاصله قلب غذا و در صورت عدم مصرف وعده غذایی اصلی، دارو مصرف نشود.
گلیكلازید	درد شكم و تهوع در روزهای اول	همراه وعده ­های غذایی سنگین­تر
امپاگلیفوزین	عفونت ادراری و عفونت قارچی	همراه با غذا یا بدون آن
سیتاگلیپتین (زیپتن)	اسهال و تهوع	همراه با غذا یا بدون آن

 

پرستار در زمان ترخیص بیمار دیابت موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

رژیم غذایی در منزل:

• مصرف مواد غذایی نشاسته­ ای مانند برنج، نان، سیب زمینی و خشكبار مانند انجیر خشك، توت خشك و كشمش را باید محدود كنید.
• میوه،‌ تعداد آن محدود به 2-3 عدد در روز باشد. حتی الامكان با پوست میل نمائید و از مصرف آبمیوه بسته بندی شده اجتناب كنید.
• مرغ و ماهی را كاملاً بدون پوست (آب پز یا كبابی) استفاده كرده و گوشت قرمز را به مقدار كم مصرف كنید.
• از مصرف مغز، دل و جگر، كله پاچه، لبنیات پر چرب، بستنی، خامه و كیكهای خامه ­ای،‌ مربا، قند، شكر و نوشابه اجتناب كنید.

​

فعالیت در منزل:

• برای پیشگیری از افت قند خون، از انجام ورزش شدید و فعالیتهای سنگین بدنی خودداری كنید. قبل از ورزش و فعالیت بدنی سنگین یك میان وعده در برنامه غذایی خود بگنجانید.
• برای تنظیم قند خون تمرینات آیروبیك (پیاده روی، شنا و دوچرخه سواری) را طبق نظر پزشك انجام دهید.

​

مراقبت در منزل:

• تعداد وعده­های غذایی خود را منظم و زیاد و حجم غذای مصرفی در هر وعده را كم كنید. به جای 3 وعده حداقل 6 بار در روز از غذا استفاده كنید. بهتر است مابین صبحانه، نهار و شام سه میان وعده حدود 10 صبح، 4 بعدازظهر و قبل از خواب مصرف كنید.
• در صورتی كه انسولین رگولار (شفاف) مصرف می­كنید 3 ساعت پس از تزریق انسولین احتمال افت قند خون وجود دارد.
• در صورتی كه انسولین ان.پی.اچ (شیری) مصرف می­كنید عصرها و یا قبل از شام احتمال افت قند خون وجود دارد.
• پاها را با آب ولرم و صابون ملایم (صابون بچه) هر روز شسته و خشك كنید. (بخصوص بین انگشتان)
• از جوراب نخی استفاده كرده و روزانه آنها را تعویض كنید.
• كفشهای پاشنه كوتاه با پنجه پهن از جنس نرم بپوشید و كفشهای نو حداكثر یك ساعت در روز استفاده و در روزهای بعد ساعت استفاده از آن را افزایش دهید.
• ناخنهای خود را به صورت صاف بگیرید و با سوهان سر آنها را صاف كنید.
• همچنین همیشه كارت دیابت خود را به همراه داشته باشید تا هنگام بروز افت قند اطرافیان شما بتوانند عكس العمل صحیحی داشته باشند.

​

دارو در منزل:

• انسولین را در دو طرف شكم به فاصله چهار انگشت از ناف (دور ناف)، قسمت بالا و بیرونی بازوها، بالا و بیرون ران تزریق كنید.
• در ناحیه شكم با زاویه 90 درجه یا مستقیم، بازو و ران با زاویه 45 درجه یا مایل تزریق كنید.
• تزریق انسولین را به صورت چرخشی در نقاط مختلف انجام داده و فاصله هر تزریق با تزریق بعدی را 2 سانتیمتر در نظر بگیرید.

​

علایم هشدار و زمان مراجعه بعدی:

• در صورت بروز علائم عفونت مانند تب، ضعف و ... به پزشك مراجعه كنید.
• در صورت فراموش كردن دوز انسولین و داشتن علائم از قبیل پوست گرم و خشك، تنگ نفس، بوی شیرین و یا بوی میوه در تنفس كه توسط خانواده تشخیص داده می­شود، احساس گیجی و عدم آگاهی به اطراف، سریعاً به اورژانس مراجعه و یا با 115 تماس حاصل كنید.
• در صورت دریافت انسولین و داشتن علائم از قبیل تعریق و رنگ پریدگی، سرگیجه و سردرد، لرزش، اضطراب، احساس گرسنگی شدید و ضعف به اورژانس مراجعه و یا با فوریتهای پزشكی (115) تماس حاصل كنید.
• به طور مرتبط و منظم جهت ادامه درمان به پزشك مراجعه كنید.