سكته مغزی

۱.نیازهای آموزشی، تشخیص­های پرستاری در سكته مغزی

۲.دستورالعمل و محتوای آموزشی سكته مغزی

 

نیازها و اولویتهای آموزشی بیماران CVA
آرامش روحی روانی به بیمار و همراهان	آموزش حین ترخیص و بازتوانی پس از ترخیص
آموزش میزان فعالیت (پوزیشن و نوع استراحت و پیشگیری از زخم بستر ...)	آموزش علایم هشدار در منزل و نحوه برخورد با آن
آموزش نحوه تغذیه صحیح و نحوه گاواژ	آموزش نوع داروها و میزان و نحوه مصرف
آموزش فیزیوتراپی (اندامها و تنفسی)	مراقبت از سوند فولی و سایر اتصالات بیمار
آموزش علل و عوارض سكته مغزی	در صورت تزریق آلتپلاز (آموزش عوارض حین تزریق و بعد از آن و توضیح علائم هشدار و اقدام به اطلاع پرستار)
پیشگیری از عوارض سكته مغزی (زخم بستر، آمبولی، اسپیراسیون و ...)	آموزش علایم DVT و استفاده از جوراب واریس

 

 

تشخیص­های پرستاری در سكته مغزی

اختلال در توانایی انجام یا تكمیل فعالیت های تغذیه ای

اختلال در ارتباط كلامی در ارتباط با آفازی

احتمال عدم توانایی در مراقبت از خود (حمام كردن، بهداشت، توالت، لباس پوشیدن، نظافت و تغذیه) مرتبط با عواقب سكته مغزی

اختلال در یكپارچگی پوست مربوط به همی پارزی یا همی پلژی، كاهش تحرك

اختلال در دفع ادرار مربوط به مثانه شل، گیجی، یا مشكل در برقراری ارتباط

 

پرستار در حین بستری بیمار سكته مغزی موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

رژیم غذایی

• در ساعات اولیه ممكن است طبق دستور پزشك بیمار NPO باشد و از راه دهان تغذیه نشود.
• در صورتیكه بیمار هوشیاری كامل دارد در ابتدا رژیم غذایی با پوره یا مایعات غلیظ یا میوه جات كنسرو شده شروع شود چون این نوع غذاها راحتتر از مایعات رقیق بلعیده می­شود.
• توصیه به خانواده كه هنگام غذا خوردن بیمار را از نظر سرفه، بیرون ریختن غذا از یك سمت دهان، نگه داشتن غذا به مدت طولانی در دهان یا برگشت مایعات از بینی هنگام بلع بررسی نمایید.
• در صورت تحمل بیمار به تدریج از رژیم غذایی معمولی استفاده كنید.
• از مصرف مواد غذایی كه حالت چسبنده دارند مثل عسل یا كرم بادام زمینی، نان نرم (باگت) اجتناب شود.
• اگر بیمار فلج یك طرفه داشته باشد، غذا باید در طرف غیر مبتلا دهان قرار داده شود.
• در صورتی كه بیمار هوشیاری كاملی نداشته باشد به دستور پزشك سوند معده گذاشته می­شود.

​

تحرك و فعالیت (پیشگیری از زخم بستر)

• روزانه مناطقی كه در خطر بروز زخم هستند را بررسی كنید.
• برجستگی استخوان­ها مانند آرنج، پاشنه، قوزك پا، قسمت نشیمن گاهی، زیر پستان و مهبل مناطق مستعد می­باشند زیرا این نواحی تنها از یك لایه نازك پوست پوشیده شده ­اند.
• در صورت عدم منع حداقل هر 2 ساعت یكبار بیمار خود را بچرخانید. استفاده از تشكهای بادی (تشك مواج) مفید می­باشد.
• طول مدتی را كه بیمارتان در حالت نیمه نشسته قرار دارد را محدود كنید و به 30 دقیقه برسانید. زیرا در وضعیت نیمه نشسته بیمار به سمت پایین حركت كرده و سر می­خورد و همین امر موجب بروز اصطكاك بین پوست بدن و تخت می­شود.
• هنگام جابجا كردن بیمار در تخت حتماً از چند نفر برای این كار استفاده كرد تا بتوانید بیمارتان را كاملاً بلند كرده و مانع كشیدن بیمار بر روی تخت شوید.
• در زیر مناطقی كه حساس­تر هستند و احتمال بروز زخم بالا است مانند پاشنه پا، آرنج و قسمت نشیمنگاهی از پنبه خشك استفاده كنید.
• زمانی كه بیمار روی دست خوابیده بالش یا ملحفه كوچكی را بین دو ساق پای بیمار قرار دهید تا از فشار بر نقاط استخوانی بكاهد.
• از انجام ماساژ در نواحی قرمز شده پرهیز كنید زیرا باعث آسیب به بافتهای عمیق می­شود.
• پوست سالم را می­توانید به طور آرام هر 2 ساعت یكبار ماساژ بدهید.
• اندامهای ورم كرده را بالاتر قرار دهید این اقدام باعث افزایش جریان خون به این اندامها می­شود.
• ملحفه ­های تخت بدون چین و چروك و تمیز باشند و زیر بدن بیمار جمع نشود. این امر مانع ایجاد فشار بر پوست می­شود.

​

داروها

• داروهای ضد فشار خون و داروهای پایین آورنده كلسترول خون و ضد انعقادها مانند آسپرین برای بیمار تجویز می­شود.

​

پرستار در حین بستری و ترخیص بیمار سكته مغزی موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

مراقبت از اتصالات

در هنگام تغذیه با سوند معده نكات زیر را رعایت كنید.

• مقدار و نوع غذا را پزشك و كارشناس تغذیه تعیین می­كند.
• قبل از شروع تغذیه ابتدا دستهای خود را شستشو دهید.
• قبل از شروع غذا از قرارگیری محل صحیح آن مطمئن باشید.
• قبل از شروع غذا سر تخت را بالاتر بیاورید.
• مطمئن باشید غذا هم دمای اتاق است سرد یا گرم نباشد زیرا مناسب نبودن دما موجب تغییر در حركات روده می­شود و در نتیجه ممكن است بیمار دچار درد شكم و اسهال شود. قبل از برداشتن غذا آنرا با قاشق خوب به هم بزنید.
• بعد از ریختن غذا سرنگ محتوای غذا را 40 سانتی متر بالاتر از سطح بیمار قرار دهید تا غذا به راحتی به كمك جاذبه زمین وارد معده شود.
• حین تغذیه و 30 دقیقه پس از آن سر بیمار همچنان بالاتر قرار گیرد.
• به منظور تخلیه راحت­تر غذا از معده به روده، بیمار را به پهلوی راست بچرخانید.
• قبل و بعد از دادن غذا یا دارو به بیمار 30 سی سی آب از طریق لوله به بیمار دهید تا لوله شسته شود.
• قرصهای بیمار را خوب خرد كنید و در آب حل كنید و سپس آنرا از طریق لوله به بیمار خود دهید.
• هیچگاه قرصها را با غذا مخلوط نكنید.
• در هر بار تغذیه نباید مقدار غذا بیشتر از 500-350 سی سی شود.
• بهداشت دهان و دهانشویه آموزش داده شود.

​

چگونه از سوند ادراری مراقبت كنید:

• هیچگاه كیسه ادرار نباید از لوله ادراری جدا شود.
• هنگام حمام كردن به هیچ عنوان كیسه جدا نشود.
• در روز حداقل 10-8 لیوان آب و آبمیوه طبیعی را در صورت عدم وجود ممانعت مصرف شود تا احتمال عفونت را كاهش دهد.
• در تمام مدت لوله ادراری باید پایین­تر از مثانه قرار گیرد و آزاد بر روی زمین رها نشود.
• مطمئن باشید مسیر تخلیه ادرار در هیچ قسمتی محدود نشده باشد چون باعث عدم تخلیه ادرار می­شود.
• روزی 2 بار با سرم شستشو ناحیه تناسلی را تمیز نمائید تا از عفونت ادراری پیشگیری شود.
• در صورت تیره شدن رنگ ادرار، غیر شفاف بودن و بد بو بودن آن، تب و لرز و درد ناحیه زیر شكمی و پشت به پزشك مراجعه كنید.
• جهت جلوگیری از احتباس ادراری باید مثانه بیمار را مدوام چك كنید در صورت كدر شدن یا خونی شدن ادرار بهتر است با پزشك معالج مشورت نمائید.

​

پرستار در حین ترخیص بیمار سكته مغزی موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

تغذیه بیمار در منزل

در صورتی كه بیمار سوند معده ندارد و قادر به بلع می­باشد:

• از رژیم پر فیبر مانند میوه و سبزی به همراه مایعات فراوان در صورت نداشتن ممنوعیت استفاده كنید زیرا كم تحركی عامل یبوست است.
• وعده­ های غذایی را در حجم كم و تعداد زیاد حدود 6-5 وعده انتخاب كنید.
• در صورت اختلال در بلع، مواد غذایی را به شكل مایعات غلیظ یا جامد نرم مصرف نموده و بهتر است از گوشت و سبزیجات میكس شده، استفاده كنید.
• تركیبات مختلف غذایی را همزمان داخل دهان نگذارید و مواد سرد و گرم را با هم نخورید.
• از رژیم غذایی كم چربی،‌ كم نمك، غنی از پتاسیم (نظیر موز، پرتقال، فلفل دلمه­ ای و خرما) و حاوی ویتامین K (سبزیجات با رنگ تیره) استفاده كنید.
• از خوردن غذاها و نوشیدنی­های محرك مانند نوشابه­های گازدار و الكل و قهوه خودداری كنید.
• طبق یك برنامه منظم و در محیط آرام و بدون استرس غذا بخورید.

​

در صورت ترخیص با سوند معده:

• در هنگام غذا دادن از لوله معده، با كمك بالشت زیر سر و شانه بیمار را بالا آورده و بیمار را در وضعیت نشسته یا نیمه نشسته قرار دهید و اجازه دهید نیم ساعت بعد از تغذیه در همان وضعیت بماند.
• قبل از شروع غذا از قرارگیری محل صحیح آن مطمئن باشید.
• پر بودن زیاد معده باعث بروز استفراغ می­شود. و چك كنید قبل از معده پر نباشد برای اینكار مایع برگشتی از معده اگر كمتر از 100 سی سی باشد غذا شروع می­شود.
• مطمئن باشید غذا هم دمای اتاق است سرد یا گرم نباشد زیرا مناسب نبودن دما موجب تغییر در حركات روده می­شود و در نتیجه ممكن است بیمار دچار درد شكم و اسهال شود.
• به منظور تخلیه راحت­تر غذا از معده به روده، بیمار را به پهلوی راست بچرخانید.
• قبل و بعد از دادن غذا یا دارو به بیمار 50-30 سی سی آب از طریق لوله به بیمار دهید تا لوله شسته شود.
• قرصهای بیمار را خوب خرد كنید و در آب حل كنید و سپس آنرا از طریق لوله به بیمار خود دهید.
• در هر بار تغذیه نباید مقدار غذا بیشتر از 500-350 سی سی شود. زیرا وارد كردن حجم زیاد غذا به معده بیمار سبب بروز اسهال، استفراغ و تهوع می­شود.
• در صورت بروز قرمزی و زخم در ناحیه بینی، اسهال و استفراغ، تغییر در اندازه لوله (كوتاه شدن یا بلند شدن) به پزشك مراجعه كنید.
• غذای استفاده نشده را می­توان به مدت 24 ساعت در یخچال نگه دارید.
• دو ساعت بعد از هر وعده غذایی در صورت تحمل بیمار یك سوم لیوان آب میوه یا آب دهید.

​

فعالیت در منزل

در بیماری كه قادر به راه رفتن نیست:

• اندامهای آسیب دیده را بطور غیر فعال ورزش دهید و 4-5 دقیقه در روز در محدوده حركتی كامل، آنها را به حركت در آورید.
• مراقب باشید كه حركتها شدید نباشد چون باعث آسیب به عضو و حتی دررفتگی می­شود.
• پوست سالم را می­توانید به طور آرام هر 2 ساعت یكبار ماساژ بدهید.
• در صورت داشتن ورم در دست­ها و پاها، با یك بالش و یا پتو آنها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید.
• در صورتیكه در یك عضو بیمار ضعف اندام وجود دارد بیمار را تشویق كنید تا در طول روز به انجام ورزش در این نیمه بپردازد (حتی با كمك نیمه سالم بدن)
• جهت افزایش حس اعتماد به نفس انجام كلیه اموری را كه بیمار قادر به انجام آن می­باشد را به خود او واگذار كنید.

​

در صورتیكه بیمار می­تواند راه برود:

• از وسایل كمك حركتی مانند (عصا، واكر و چوب زیر بغل) استفاده كنید.
• فیزیوتراپی می­تواند در قوی شدن عضلات و یادگیری دوباره راه رفتن و حركت دادن ماهیچه­ های بدن به شما كمك كند.
• كارهای سبك و سنگین را بطور متناوب انجام دهید و بین فعالیتها دوره­ های مكرر استراحت داشته باشید.

​

نكات خود مراقبتی

• داروهای خود را به طور منظم مصرف نمایید و از قطع خودسرانه داروها خودداری كنید. آموزش نوع دارو و كاربرد و زمان مصرف داروها انجام شود.
• فشار خون بیمار را مرتب اندازه گیری و كنترل كنید.
• روشن بودن چراغ، سر و صدا می­تواند موجب بی خوابی گردد. تجویز آرام بخش، طبق دستور پزشك نیز به خواب كمك می­كند.
• در صورت بی قراری و حركات غیر ارادی باید اطراف تخت نرده زده و بالش گذاشته شود. قرار دادن وسایل گرمازا و برقی در نزدیكی آنها می­تواند خطراتی به وجود آورد.
• به علت نداشتن حركت نگهداری از پوست این بیماران بسیار مهم است و احتمال زخم بستر در نواحی تحت فشار وجود دارد كه به محض دیدن قرمزی پوست، بیمار را سمت مخالف بچرخانید و پوست را ماساژ دهید و در معرض هوا بگذارید و با پماد یا وازلین چرب كنید. (آموزشهای پیشگیری از زخم بستر داده شود) استفاده از تشكهای بادی (تشك مواج) مفید می­باشد.
• هنگام جابجا كردن بیمار در تخت حتماً از چند نفر برای این كار استفاده كرد تا بتوانید بیمارتان را كاملاً بلند كرده و مانع كشیدن بیمار بر روی تخت شوید.
• در صورت ترخیص با سوند مثانه روزی دو بار ناحیه تناسلی را بشویید تا از عفونت ادراری جلوگیری شود.
• در صورتی كه فرد در پلك زدن دچار مشكل می­باشد، بهتر است از قطره ­های اشك مصنوعی استفاده شود.
• دهانشویه بیماران را فراموش نكنید بهتر است هر 12 ساعت شستشوی دهان با دهانشویه انجام شود. در صورتی كه می­توانید مسواك زدن با خمیر دندان را برای بیمار انجام دهید. تحقیقات نشان می­دهد شستشو و بهداشت دهان در كاهش عفونتهای تنفسی تأثیر چشمگیری دارد.

​

علایم هشداردهنده و زمان مراجعه بعدی

در صورت بروز این علایم به بیمارستان یا پزشك مراجعه كنید:

• تغییر در سطح هوشیاری، تنگی نفس و دیسترس تنفسی و تب
• خارج شدن اتصالات بیمار مانند سوند معده، تراكئوستومی
• بروز هرگونه علایم نگران كننده مانند از دست دادن تعادل، سردرد ناگهانی و شدید، مشكل ناگهانی در بینایی و ...