خونریزی گوارشی و زخم معده

۱. نیازهای آموزشی، تشخیص­های پرستاری در خونریزی گوارشی

۲. دستورالعمل و محتوای آموزشی خونریزی گوارشی

ردیف	نیازها و اولویت های آموزشی بیماران خونریزی گوارشی
۱	تشخیص­های پرستاری در خونریزی گوارشی و زخم معده
۲	آموزش نحوه درمان (سرم تراپی، شستشوی معده، تستهای تشخیصی)
۳	آموزش نحوه انجام آندوسكوپی و كولونوسكوپی و آمادگی‌های آن
۴	آموزش رژیم غذایی در ابتدای ورود و در بعد از ترخیص و حین بستری
۵	آموزش میزان فعالیت
۶	آموزش مصرف داروها در بستری و ترخیص
۷	آموزش دوری از استرس و ارجاع به روانشناس در صورت نیاز
۸	آموزش علایم هشداردهنده و اقدام بیمار

 

ردیف	دستورالعمل و محتوای آموزشی خونریزی گوارشی
۱	تشخیص­های پرستاری در خونریزی گوارشی و زخم معده
۲	احتمال افت فشارخون در ارتباط با از دست دادن خون
۳	احتمال سقوط در ارتباط با ضعق و بی حالی ناشی از خونریزی
۴	تغذیه كمتر از نیاز بدن در ارتباط با تغییرات در رژیم غذایی
۵	خشكی دهان در ارتباط با محدودیت تغذیه از راه دهان
۶	احتمال ایجاد آفت دهان در ارتباط با محدودیت در تغذیه از راه دهان
۷	درد در ارتباط با ترشح اسید معده روی بافت صدمه دیده
۸	آموزش علایم هشداردهنده و اقدام بیمار

پرستار در زمان بستری بیمار خونریزی گوارشی موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

درمان در زمان بستری

• درمان خونریزی گوارشی بستگی به علت بروز آن دارد؛
• در موارد خونریزی فعال و شدید درمان بر توقف خونریزی متمركز است. مثال در صورتی كه علت خونریزی وجود زخم و یا سوراخ شدن معده و اثنی عشر باشد، باید با سرم درمانی، شستشوی معده و یا جراحی، محل خونریزی را بست.
• در موارد مزمن درمان بیماری زمینه­ای مانند هموروئید مطرح است.
• اگر علت آن عفونت­های متعدد باشد، باید عفونت­ها را درمان كرد.

​

رژیم غذایی و تغذیه در زمان بستری

• در زمان داشتن خونریزی فعال و استفراغ خونی پزشك به شما اجازه خوردن و آشامیدن نداده و از راه دهان نباید چیزی مصرف كنید.
• در صورت اجازه پزشك ابتدا كمی مایعات مصرف كنید و در صورت نداشتن تهوع و استفراغ میزان مایعات مصرفی را افزایش و سپس غذا مصرف نمایید.
• در صورتی كه حالت تهوع و استفراغ داشتید از خوردن و آشامیدن خودداری نمایید.

​

فعالیت در زمان بستری

• در بستر انگشتان و مچ پاهای سالم را حركت دهید، تا از لخته شدن خون در پاها پیشگیری شود.
• در صورت اجازه پزشك برای خروج از تخت ابتدا نشسته و سپس پاهای خود را از لبه تخت آویزان نمایید و در صورت نداشتن سرگیجه با كمك همراه خود و یا پرستار از تخت خارج شوید.
• سعی كنید هرچه سریعتر از بستر خارج شده و فعالیت نمایید تا از ایجاد لخته جلوگیری شود.

​

مراقبت در زمان بستری

• در صورتی كه بیماری خاصی دارید و تحت درمان هستید، به پزشك و پرستار خود اطلاع دهید، زیرا ممكن است نیاز باشد داروهای شما قطع شده و داروهای جدید جایگزین شود.
• یك لوله از راه بینی در زمان خونریزی معده در معده گذاشته می­شود كه كمی دردناك است و موجب ناراحتی شما می­شود. در صورتی كه با پرستار خود همكاری نمایید مشكلات شما كمتر خواهد شد. این لوله با اجازه پزشك بعد از اتمام شستشوی معده و قطع خونریزی خارج خواهد شد. از كشیدن لوله معده و خارج كردن آن خودداری نمایید.
• از دستكاری سرم­ها و رابط­های متصل به خود خودداری كنید.
• داروها طبق تجویز پزشك و در فواصل مشخص توسط پرستار به شما داده خواهد شد.
• با تیم درمانی خود در انجام اقدامات تشخیصی درمانی همكاری نمایید.

آمادگی برای تستهای تشخیصی درمانی

• آمادگی برای آندوسكوپی و كولونوسكوپی به بیمار آموزش داده شود.

​

پرستار در زمان ترخیص بیمار خونریزی گوارشی موارد زیر را به بیمار و خانواده ­اش آموزش می­دهد:

رژیم غذایی و تغذیه

• از مصرف سس گوجه فرنگی و ترشی، غذاهای آماده یا همان فست فودها اجتناب كنند.
• چربی غذا را كاهش دهید و از خوردن سرخ كردنیها و غذاهای تند، جداً پرهیز كنید.
• مصرف میان وعده ­های ناسالم همچون چیپس و پفك و غذاهای تند، شور، و پر ادویه را به حداقل برسانید.
• از میان وعده­ های سالم مانند انواع میوه­ها و آجیل استفاده كنید.
• به جای 3 وعده غذایی، 5 تا 6 وعده غذای سبك مصرف كنید. و از پرخوری پرهیز كنید. آهسته غذا بخورید و خوب بجوید.
• از مصرف چای فراوان و پر رنگ بپرهیزید و غذاهای چرب نخورید.
• سعی كنید مقدار وعده ­های غذایی را افزایش اما حجم آنها را كاهش دهید.
• رژیم غذایی سالم و سرشار از میوه، سبزی و غلات برای درمان زخم معده مفید است. كمبود ویتامین، التیام زخم معده را دشوار می­سازد.
• از مصرف نوشابه­ های گازدار، شكلات و تنقلات و غذاهای چاشنی دار اجتناب كنید.

​

فعالیت در منزل

• از انجام فعالیتهای سنگین و قدرتی تا زمانی كه كم خونی شما جبران نشده است خودداری كنید.
• انجام ورزش به طور منظم موجب پیشگیری از خونریزیهای دستگاه گوارشی می­گردد.

​

مراقبت در منزل

• مصرف الكل، سیگار و سایر دخانیات را ترك نمائید.
• در بیمارانی كه علائم برگشت اسید معده به داخل مری یا بازگشت غذا از معده به مری دارند، لازم است از دراز كشیدن بلافاصله پس از غذا خودداری كنید.
• در صورت مصرف مداوم مسكن، بهتر است با پزشك در مورد مناسب بودن استامینوفن مشورت شود.
• به یاد داشته باشید هر زمان برای سای مشكلات به پزشك مراجعه كردید، سابقه خونریزی گوارشی خود را بیان كنید.
• از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و مسكنها بدون اجازه پزشك خودداری نمایید.
• در صورتی كه آنتی بیوتیك برای شما تجویز شد آن را سر ساعت مصرف نمایید و پس از اتمام آن به پزشك مراجعه كنید.

​

علایم هشدار و زمان مراجعه بعدی

در صورت علایم زیر به پزشك یا بیمارستان مراجعه كنید.

• دهان تشنه و خشك،‌ سستی و بیحالی و كاهش وزن، یبوستی كه با تغییر رژیم غذایی یا رژیم پر فیبر برطرف نشود.
• اسهالی كه بیشتر از 24 ساعت طول بكشد یا حاوی خون باشد.
• استفراغ خونی یا مدفوع سیاه و شل داشته باشد، یا به هر شكلی خون از مقعدش دفع كند.

​

كولونوسكوپی

موارد زیر را از 48 ساعت قبل از كولونوسكوپی اجرا نمایید:

• به هیچ عنوان از مواد جامد و جویدنی (نان، گوشت، برنج، حبوبات، سبزیجات و ...) استفاده نكنید.
• فقط مایعات بنوشید (آب، سوپ صاف شده، آب گوشت بدون چربی، آب سینه مرغ، آبمیوه، چای كمرنگ، آب كمپوت و آب فراوان (حداقل 30 لیوان))
• در صورت ضعف عمومی به همراه چای می­توانید از شكر، نبات، عسل به صورت حل شده استفاده كنید.
• از مصرف آبمیوه ­های دارای تكه­ های جامد خودداری نمایید.
• از مصرف آبمیوه ­های رنگی خودداری كنید (مانند آب هویج، آب انار، آب انگور، آب زرشك)
• از خوردن لبنیات مانند شیر، دوغ، ماست، كره، خامه و ... خودداری كنید.
• تحرك زیاد داشته باشید. پیاده روی كنید تا روده ­ها سریعتر تخلیه شود.
• مصرف قرص آهن باید از 5 روز قبل قطع شود در این خصوص با پزشك خود مشورت نمایید.

​

علایم هشداردهنده سرطان روده:

• تغییر در دفعات یا نوع حركات روده، مانند اسهال، یبوست، یا مدفوع باریك و نوار مانند
• احساس می­كنید كه روده كامل تخلیه نشده است.
• نفخ و ورك شكم و احساس ناخوشی و ناراحتی گنگ در شكم
• تهوع و استفراغ و خستگی و انرژی نداشتن دائمی
• خونریزی از مقعد و وجود خون در مدفوع (به صورت لكه­ های قرمز روشن یا لكه ­های تیره قیر مانند)
• تغییر غلظت مدفوع (مدفوع سفت یا آبكی)
• كاهش وزن غیر قابل توضیح

​

مراقبتها و توجهات بعد از كولونوسكوپی:

• پس از انجام معاینات پزشكی به مدت 1 ساعت زمان می­برد تا تأثیرات دارو كم شود. ممكن است تأثیرات داروهای مسكن و آرام بخش به مدت 24 ساعت طول بكشد تا به صورت كامل از بین روند لذا فرد در باقیمانده روز رانندگی نكند و كارهای سخت انجام ندهد.
• در روزی كه قرار است كولونوسكوپی لازم انجام شود، می­بایستی یك فرد همراه بیمار باشد.
• ممكن است به مدت چندین ساعت پس از كولونوسكوپی دچار نفخ شكم و یا احساس تخلیه گاز شوید كه قدم زدن برای بیمار مفید بوده و از ناراحتی وی كم می­كند.
• ممكن است به اندازه اندكی خون در مدفوع اول وی پس از معاینات پزشكی رویت شود كه این امری طبیعی می­باشد و هیچگونه خطری برای بیمار ندارد.
• در صورتی كه سابقه بیماری خاصی دارید مانند دیابت، فشار خون، قلبی و ... داروهای خود را طبق دستور پزشك مصرف نمایید.

​

رژیم غذایی بعد از كولونوسكوپی:

بهتر است از مایعات و غذاهای نرم استفاده كنید چرا كه هضم آن­ها برای دستگاه گوارش شما آسان­تر خواهد بود.

مانند سوپ، پوره سیب، سیب زمینی له شده یا پخته شده، سبزجات پخته شده نرم، تخم مرغ هم زده، میوه­ های كنسرو شده مانند هلو، ماست، آب و آبمیوه ­های طبیعی

 

علائم هشدار پس از كولونوسكوپی:

در صورت داشتن این علایم بعد از كولونوسكوپی به بیمارستان مراجعه نمایید.

• اگر فرد دچار خونریزی شود و این خونریزی ادامه پیدا كرد.
• اگر دل درد بیش از حد داشتید.
• داشتن مشكلات تنفسی
• استفراغی كه خون یا زردآب در آن باشد.
• سفت و حساس به لمس شدن شكم
• ناتوان بودن در دفع مدفوع یا ادرار

​

پیگیری نمونه برداری و پاتولوژی:

بعضی از نتیجه­ ها پس از پایان معاینه به خود بیمار گزارش داده می­شود امر اگر نمونه بافت گرفته شود، این نمونه جهت بررسی و ارزیابی بیشتر به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می­شود،‌ كه نتیجه آن امكان دارد تا چندین هفته به طول انجامد.

 

آندوسكوپی

داروها

اگر شما در حال مصرف هر یك از داروهای زیر هستید، لطفاً به پزشك خود اطلاع دهید:

• آسپرین و داروهای ضد انعقادی
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (آسپرین و یا داروهای آرتریت)
• داروهای دیابت (انسولین و ...)
• داروهای قلب
• آنتی اسیدها
• در صورتی كه به بیماریهایی مثل هپاتیت یا ایدز مبتلا هستید، حتماً‌ پیش از انجام آندوسكوپی این موارد را به پزشك اطلاع دهید.

​

رژیم غذایی و تغذیه

• از نیمه شب (ساعت 24) از خوردن و نوشیدن پرهیز كنید.
• اگر پزشك یا آزمایشگاه به شما گفته است داروی معمول خود را مصرف كنید، آن را فقط با جرعه­ های كوچك آب میل كنید.

​

قبل و حین آندوسكوپی

• از شما خواسته خواهد شد تا فرم رضایتنامه را امضاء كنید.
• خواسته می­شود كه دندان مصنوعی، لنزهای تماسی یا عینك و جواهرات خود را خارج كنید.
• به گلوی شما یك اسپری بی حس كننده زده می­شود تا چیزی احساس نكنید.
• ممكن است یك قطعه كوچك محافظ در بین دندانهای شما قرار داده شود. این كار باعث می­شود كه دندانهای شما آسیب نبیند.
• وقتی شما آماده بودید، پزشك سر آندوسكوپ را روی زبان شما قرار داده و آن را به طرف گلو می­برد و از شما می­خواهد كه آن را قورت دهید و سپس به سمت پایین معده می­رود.
• یك پرستار  دائماً مراقب شما خواهد بود و با یك ساكشن بزاق شما را كه در داخل دهانتان جمع شده ساكشن می­كند.
• گاهی پزشك اقدام به نمونه برداری از بافت معده (بیوپسی) می­كند و درد ندارد.

​

پس از آندوسكوپی

• پرستار شما همچنین حالت تهوع شما را كنترل می­كند.
• زمانی كه بی حسی گلوی شما تمام می­شود و حالت تهوع نداشته باشید، می­توانید چیزی بخورید.
• ابتدا مایعات بخورید و در صورت نداشتن مشكل، سپس رژیم غذایی معمولی.

​

علایم هشداردهنده

اگر شما تجربه هر یك از موارد زیر را داشتید بلافاصله به دكتر یا پرستار خود اطلاع دهید:

• بروز تب
• استفراغ خونی یا استفراغی كه به نظر می­رسد قهوه­ ای باشد.
• مدفوع خونی سیاه رنگ و یا قیری رنگ
• گلودرد شدید یا نداشتن توان بلع غذا
• تنفس سخت