سنگ صفرا

مرور كلی

كیسه صفرا عضو كوچك و گلابی شكل سمت راست شكم در زیر كبد می باشد. كبد به طور میانگین روزانه حدود 2تا 3 لیوان صفرا تولید می كند. صفرا كمك به هضم چربی ها میكند و در كیسه صفرا ذخیره میگردد. زمانی كه غذای چرب مصرف می شود صفرا از داخل كیسه از طریق مجرای صفراوی به داخل روده جهت كمك به هضم غذا تخلیه می گردد.

سنگ های صفراوی مایعات گوارشی سفت شده در داخل كیسه صفرا می باشد. سنگ های صفرایی می توانند جا به جا شوند و سبب انسداد در مجاری صفراوی می گردند كه موجب درد و تورم كیسه صفرا می شوند. سنگ های صفراوی رایج ترین دلیل ایجاد التهاب كیسه صفرا می باشند.

التهاب كیسه صفرا

التهاب كیسه صفرا می تواند به صورت ناگهانی یا مزمن ایجاد شود و با تورم صفرا در سونوگرافی مشخص می گردد.

 

پانكراتیت (التهاب پانکراس) صفراوی

زمانی ایجاد میشود كه سنگ های کیسه صفرا، مجرای مشترك بین صفرا و پانكراس را مسدود كند كه در آن صورت جراحی و خروج كیسه صفرا توصیه می گردد.

 

جراحی كیسه صفرا

نوعی جراحی است كه سبب خروج كیسه صفرا می شود. سنگ های صفراوی سبب ایجاد درد شكم می شوند كه شایعترین دلیل برای خروج كیسه صفرا می باشد. امکان خروج سنگ های صفراوی بدون خارج کردن کیسه صفرا مقدور نیست.

 

علائم

•  درد تیز در سمت راست قسمت بالای شكم كه ممكن است به پشت، وسط شكم یا شانه راست انتشار یابد. درد معمولا حداقل 30 دقیقه و حداكثر 24 ساعت به طول می انجامد و معمولا بعد از مصرف غذای چرب اتفاق می افتد.
• تب خفیف
• تهوع و نفخ شكم
• احتمال زرد شدن پوست و سفیدی چشم

 

تست های تشخیصی

• معاینه فیزیكی
•  آزمایش خون كه شامل شمارش كامل سلول های خونی، آنزیم های كبدی و فاكتورهای انعقادی می باشد.
• سونوگرافی: در صورت اورژانس نبودن نیاز به 8 ساعت ناشتایی دارد.
• انجام آندوسكوپی مجاری صفراوی و پانكراس  (ERCP)
•  MRI پانكراس و مجاری صفراوی

 

گزینه های درمانی روش های جراحی

در روش جراحی كیسه صفرا خارج میگردد كه به دو روش باز و بسته انجام میگردد.

 ❖ روش جراحی بسته: این روش برای جراحی های ساده كیسه صفرا مناسب می باشد. جراح با ایجاد چند سوراخ كوچك در شكم، دوربین های بسیار كوچكی را به داخل شكم منتقل میكند و سپس به وسیله ابزارهای مخصوص كیسه صفرا را خارج میكند. این روش جراحی 1 تا 2 ساعت به طول می انجامد. جراح ممكن است در ابتدا از روش بسته استفاده كند اما در طی زمان جراحی، نیاز به روش جراحی باز پیدا كند. گاهی ممكن است لوله ای (درن) در محل جراحی برای خروج ترشحات قرار دهد.

 ❖ روش جراحی باز: در این روش جراح برشی به اندازه 15 سانتی متر در قسمت راست شكم در پایین دنده ها ایجاد میكند و كیسه صفرا را از طریق آن خارج می كند و سپس محل جراحی را بخیه می زند. گاهی ممكن است لوله ای (درن) در محل جراحی برای خروج ترشحات قرار دهد. كه لوله معمولا حین بستری در بیمارستان خارج می گردد. این روش جراحی 1 تا 2 ساعت به طول می انجامد.

 

درمان غیر جراحی

اگر سنگ های صفراوی دارید، اما هیچگونه علائمی ندارید نیاز به جراحی اورژانسی ندارید و توصیه میشود اقدام خاصی انجام ندهید. از هر5 نفری كه برای آنها تشخیص التهاب كیسه صفرا گذاشته می شود، 1 نفر نیاز به جراحی اورژانس ندارد و می تواند 12 هفته منتظر بماند. در صورت وجود سنگ بدون ایجاد التهاب كیسه صفرا فعالیت های زیر توصیه می گردد:

 ❖ افزایش فعالیت بدنی: 2 تا 3 ساعت ورزش در طول هفته خطر تشكیل سنگ جدید را كاهش می دهد. 

❖ رژیم غذایی: مصرف زیاد میوه ها و سبزیجات و مصرف كم غذاهای شكر دار و نشاسته دار و نیز عدم مصرف مواد غذایی با چربی زیاد از تشكیل سنگ جلوگیری می كند.

 

التهاب كیسه صفرا در كودكان

از هر 100 مورد جراحی كیسه صفرا كه اتفاق می افتد 4 مورد آن مربوط به كودكان می باشد. اگرچه70% از كودكانی كه دارای سنگ صفرا هستند هیچگونه علائمی را تجربه نمی كنند. علائم التهاب كیسه صفرا در كودكان درد شكم، تهوع، استفراغ، زردی پوست، عدم تحمل غذای چرب و تب می باشد.

 

آمادگی های قبل از عمل

داروهای منزل

 یك لیست از داوهای مصرفی و ویتامین ها و مكمل هایی كه در منزل مصرف می كنید مخصوصا داروهای رقیق كننده خون همانند آسپرین را تهیه و به بیمارستان ارائه دهید. بعضی از داروها ممكن است در بیهوشی، مراقبت های بعد از بیهوشی و جراحی شما تاثیر داشته باشد. داروهای فشار خود را می توانید در صبح عمل با چند جرعه آب میل نمایید.

بیهوشی

 در صورت داشتن آلرژی، بیماری های مغزی( سكته، تشنج) بیماری های قلبی، مشكلات معده، بیماری های ریه(آسم)، بیماری های غدد (دیابت ، تیروئید) وجود دندان لق، مصرف سیگار و الكل به پزشك بیهوشی خود اطلاع دهید.

اگر سابقه تهوع و استفراغ به داروهای بیهوشی را نیز دارید، حتما به پزشك بیهوشی اطلاع دهید.

مدت اقامت

در جراحی های بسته طول اقامت معمولا یك روز می باشد (در صورت تعبیه درن تا 2 روز به طول می انجامد)اما در جراحی های باز ممكن است تا 2 روز به طول بیانجامد.

 

روز عمل

از 8 ساعت قبل از عمل چیزی نخورید اما مصرف مایعات، چای شیرین، آب میوه بدون پالپ تا 4  ساعت قبل از عمل بالامانع است.

شب قبل از عمل یا روز عمل دوش بگیرید و ناحیه شكم تا كشاله ران را با صابون ضد میكروبی شستشو دهید، مسواك بزنید و دهان خود را با دهان شویه شستشو دهید.

ناحیه عمل را شیو نكنید.

 

چه چیزهایی همراه خود داشته باشیم؟

• كارت ملی و دفترچه بیمه
• لیست داروهای مصرفی
• از آوردن ساعت و جواهر آلات خودداری نمایید.

 

بدو ورود

 پس از تشكیل پرونده دستبند شناسایی به دور مچ دست شما بسته می شود. مشخصات خود را حتما با دستبند تطبیق دهید و سپس به بخش منتقل می شوید.

 

بیهوشی

 نوع بیهوشی با توجه به شرایط شما انتخاب می شود. در بیهوشی كامل پزشك لوله ای در داخل دهان شما قرار میدهد تا از طریق آن نفس بكشید و شما در طول عمل خواب هستید و دردی را احساس نمی كنید. در روش بیهوشی اسپاینال (بی حسی نخاعی) پزشك سوزنی باریك در ناحیه كمر شما وارد میكند و ناحیه عمل را بی حس می كند.

بعد از عمل

 پس از عمل شما به ریكاوری منتقل می شوید و در آنجا ضربان قلب، فشار خون و سطح اكسیژن مورد ارزیابی قرار می گیرد.

 

پیشگیری از تشكیل لخته و عفونت ریه

 جابه جایی و انجام تنفس عمیق پس از عمل، از عوارض عمل همانند تشكیل لخته، تجمع مایع در ریه و عفونت ریه جلوگیری می كند. در هر ساعت 5 تا 10 تنفس عمیق انجام دهید و هر بار 3 تا 5  ثانیه نفس خود را نگه دارید. برای پیشگیری از ایجاد لخته در پا پس از جراحی 5 تا 6 بار در روز پیاده روی كنید و جوراب های ضد تشكیل لخته بپوشید.

 

پس از عمل و ترخیص

اگر روش بیهوشی عمومی برای شما انتخاب شده باشد تا 3 روز ممكن است احساس متفاوت داشته باشید. در یادآوری خاطرات خود به مشكل بر بخورید یا احساس خستگی كنید. از رانندگی و مصرف الكل حداقل تا 2 روز اجتناب كنید.

 

تغذیه

چند ساعت پس از انجام جراحی شما می توانید آب بنوشید. در صورت تحمل می توانید مایعات شفاف را نیز شروع كنید. 8 تا 10 لیوان آب در طول روز مصرف نمایید.رژیم غذایی پر فیبر ( سبزیجات، كاهو، میوه ها، غلات سبوس دار و ...) مصرف كنید تا حین اجابت مزاج دچار مشكل نشوید.

 

فعالیت

 به آهستگی فعالیت خود را افزایش دهید. پیاده روی در هر ساعت چند دقیقه داشته باشید تا از تشكیل لخته جلوگیری كنید. معمولا 1 تا 3 هفته برای بازگشت به فعالیت های عادی زمان لازم است.  شما معمولا یك روز پس از جراحی به روش بسته ترخیص میشود. در صورت داشتن علائمی شامل تهوع و استفراغ، خونریزی یا مشكل در دفع ادرار ممكن است طولانی تر بستری شوید.

معمولا 14 روز پس از جراحی می توانید فعالیت جنسی خود را آغاز نمایید.

 

بازگشت به كار

معمولا 1 هفته پس از جراحی می توانید به كار خود بازگردید اما برای بلند كردن اجسام سنگین با جراح خود مشورت كنید. از بلند كردن اجسام سنگین تر از 5 كیلوگرم یا شركت در فعالیت های سنگین به مدت 4 تا 6 هفته اجتناب كنید.

 

مراقبت از زخم

حتما دست های خود را قبل و بعد از دست زدن به محل عمل بشویید. تا زمانی كه بخیه ها خارج نشده است از وان برای حمام استفاده نكنید. معمولا از روز دوم پس از جراحی می توانید دوش بگیرید مگر اینكه به شما گفته شود كه این كار را انجام ندهید. مقدار كمی ترشح از محل عمل طبیعی است. اما اگر خون زیادی در لباس هایتان مشاهده كردید با جراح تماس بگیرید. بخیه ها معمولا 7 تا 10 روز پس از عمل خارج می گردد. از پوشیدن لباس های تنگ و زبر اجتناب كنید زیرا مدت ترمیم زخم های شما را طولانی میكند. محل جراحی بعد از 4 هفته ترمیم می شود و یكسال برای محو شدن زمان الزام دارد.

 

اجابت مزاج

 بیهوشی و مصرف داروهای ضد درد سبب یبوست می گردد. از عدم انجام اجابت مزاج خودداری نمایید. روزانه 8 تا 10 لیوان آب میل نمایید. رژیم غذایی پر فیبر مصرف نمایید. در صورت عدم انجام اجابت مزاج از پزشك خود دارو دریافت نمایید.

 

درد

میزان درد در افراد مختلف متفاوت است. پزشك برای شما داروی مسكن تجویز میكند. در صورت داشتن درد زیاد به پزشك خود اطلاع دهید.

چه زمانی به جراح یا بیمارستان مراجعه كنیم؟

 • افزایش شدت درد

• تب بیش از 3/38

 • استفراغ مداوم

• تورم، قرمزی، بوی بد یا ترشح از محل عمل

• عدم اجابت مزاج 2 تا 3 روز پس از عمل جراحی

 

 كنترل درد

 هرفردی نسبت به درد واكنش های متفاوتی دارد. یك طیف كه از اعداد 0 تا 10 می باشد برای تعیین شدت درد تعریف شده است. صفر، زمانی است كه هیچ دردی احساس نمی كنید و 10 بیشترین دردی است كه تجربه كرده اید. پس از جراحی به روش بسته ممكن است درد در شانه احساس شود كه به علت گازی است كه حین عمل از آن استفاده می شود. پیاده روی سبب كاهش گاز و كاهش درد در شانه می شود.

درد شدید سبب استرس می شود و از ترمیم زخم نیز جلوگیری میكند. قبل از اینكه دردتان به شدت 10 افزایش یابد به پرستار و پزشك خود اطلاع دهید. كنترل درد در زمانی كه شدت آن كمتر است راحت تر می باشد.

 

روش های غیر دارویی كنترل درد

حمایت از شكم: با گذاشتن بالش بر روی شكم و فشار ملایم آن با دستان قبل از سرفه و جا به جایی می توانید به كاهش درد خود كمك نمایید .

پرت كردن حواس: موسیقی گوش دهید. بازی كنید یا فعالیتی كه دوست دارید را انجام دهید.این كار سبب می شود كه تمركز شما از روی درد برداشته شود و سبب كاهش درد و اضطراب می شود.

تصویر سازی: سبب جهت دهی و كنترل احساسات شما میشود. چشم ها خود را ببندید نفس عمیق بكشید و خود را در محیطی زیبا تصور نمایید و به آن فكر كنید.