هر آنچه كه باید از شیمی درمانی بدانید

همه چیز درباره ی شیمی درمانی 

 

شیمی درمانی یك روش درمان دارویی برای بیماران مبتلا به سرطان است. این داروها رشد سلول­های سرطانی را در بدن مختل كرده و نمی­گذارد سلول­ها تكثیر شوند. شیمی درمانی به دو شكل تزریقی و قرص انجام     می­شود. لیست داروهای شیمی درمانی و تعداد جلسات با نظر پزشك مشخص می­شود.

 

تأثیر شیمی درمانی در درمان سرطان

برخی از سرطان­ها قابل پیشگیری و درمان هستند و شیمی درمانی روش مناسبی برای درمان این بیماران است. در مقابل برخی دیگر از سرطان­ها قابلیت درمان ندارند و یا فقط تا حدودی می­توان جلوی پیشرفت آنها را گرفت.

 

طول دوره شیمی درمانی

طول و تعداد دوره ­های شیمی درمانی به نظر پزشك بستگی دارد. پزشك با توجه به نوع سرطان و میزان پیشرفت آن در بدن بیمار تصمیم می­گیرد كه جلسات چه مدت ادامه داشته باشد.

 

 

عوارض شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی مانند سایر داروها عوارضی بر روی بدن دارند. عوارض آن در همه بیماران به یك شكل نیست. به گفته پزشكان، اگر مراحل درمانی از همان آغاز بیماری انجام شود ممكن است تحمل فرد برای عوارض حاصل از آن راحت­تر شده و روند درمان نیز سریع­تر شود.

عوارض داروهای شیمی درمانی بصورت زیر است:

• احساس حالت تهوع و استفراغ
• ریزش مو
• خستگی بیش از حد
• اختلالات شنوائی
• عفونت
• كاهش پلاكت خون در بدن
• كم خونی
• كم اشتهایی
• مشكلاتی در باروری
• اشكالات گوارشی
• از دست رفتن حافظه كوتاه مدت در برخی از بیماران

 

برخی از داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی در دسته­ های مختلفی قرار دارند:

• داروهای آلكیله كننده
• داروهای نیتروزه اوره
• آنتی متابولیست­ها
• داروهای آنتی تومور
• داروهای مهار كننده توسط اپیزومواز
• داروهای مهار كننده سیستوتیك
• كورتیكواستروئیدها
• سایر داروهای مربوط به غدد سرطانی

 

 

تغذیه در شیمی درمانی

رژیم غذایی در درمان سرطان نقش مهمی دارد. خوردن مواد غذایی مناسب قبل، هنگام و بعد از درمان سبب تسریع بهبودی و بقا توانایی شما می شود. پرتو درمانی و شیمی درمانی نیز دارای عوارضی هستند كه بر حس چشایی و بویایی تاثیر می گذارد و حتی عوارضی ایجاد می كنن كه باعث بی اشتهایی، زخم های دهانی، تهوع و استفراغ می شود. با اطلاع از این عوارض بیمار و اطرافیان می توانند این دوره از درمان را بهتر پشت سر گذارند.

 

توصیه ها برای پیشگیری از كاهش وزن در شیمی درمانی

- زمان بندی برای مصرف غذاها و میان وعده ها باید به گونه ای باشد كه تنها در زمان گرسنگی غذا نخورید، بلكه در فواصل زمانی معینی از یك ماده غذایی استفاده كنید زیرا ممكن است در شیمی درمانی طبق روال طبیعی احساس گرسنگی نكنید.

- در میان وعده ها بهتر است از انوع مواد غذایی پرپروتئین و پركالری از قبیل انواع فرنی ها و دسرهای پركالری، انواع معجون ها ، نوشیدنی های پركالری و پرپروتئین، ساندویچ ها ، انواع مغزها، سوپ های خامه ای، غلات صبحانه و انواع سبزیجاتی كه همراه با كره پخته شده اند استفاده نمایید.

برای افزایش كالری غذاها نیز می توانید كمی روغن زیتون به آن ها اضافه كنید. همچنین در شیمی درمانی برای افزایش پروتئین در هر وعده غذایی می توانید كمی شیر خشك آماده به غذاها مثل آبگوشت، سوپ یا املت اضافه كنید.

- ماءالشعیر در صورت تمایل اشتهای شما را بیشتر می كند.

- بهتر است در تهیه غذا از انواع ادویه جات ، سبزیجات تازه و سایر طعم دهنده ها استفاده كنید تا اشتها و میل بیشتری به خوردن غذا پیدا كنید تا زمانی كه ملزم به كاهش میزان نمك دریافتی باشید ، می توانید از نمك در تهیه غذا استاده كنید.

- در شیمی درمانی ممكن است درهنگام صبح اشتهای بیشتری نسبت یه سایر اوقات روز داشته باشید ، بنابراین بهتر است كه در آن زمان غذای بیشتری مصرف كنید.

 

توصیه ها برای پیشگیری و كنترل تهوع و استفراغ در شیمی درمانی

- برای پیشگیری از تهوع و استفراغ كه معمولا بدنبال شیمی درمانی ایجاد می شود ، حداقل از دو ساعت قبل از درمان هیچ گونه مواد خوراكی و نوشیدنی مصرف نكنید.

- از مصرف غذاهایی كه بوی زیادی دارند و یا چرب ، روغنی و نفاخ هستند خودداری كنید. همچنین در فردی كه مستعد تهوع است، غذاهای خیلی سرد بهتر از غذاهای گرم تحمل می شوند.

 

 توصیه هایی برای پیشگیری و كنترل تغییر در حس چشایی در شیمی درمانی

- از قاشق و چنگال ها پلاستیكی به جای فلزی استفاده كنید.

- بهترین غذایی را كه دوست دارید در زمان هایی استفاده كنید كه احساس طعم بد در دهان خود نمی كنید.

 

 توصیه ها برای كنترل خشكی دهان در شیمی درمانی

- در صورت خشكی دهان (البته اگر دهان زخم نباشد) می توانید از نوشیدنی های ترش، سس ها، آب نبات و آدامس (بخصوص با طعم نعنا) استفاده كنید و مصرف شیر و چای را افزایش دهید.

- هر چند دقیقه مقدار كمی آب بنوشید، تا بلع و صحبت كردن راحتتر باشد و همیشه با خود یك بطری آب همراه داشته باشید.

 

توصیه ها برای كنترل اسهال در شیمی درمانی

- در صورت اسهال شیر سویا یا شیر بدون لاكتوز را جایگزین شیر كنید و از موز و سیب رنده شده ، هویج پخته نمك زده شده و كته ماست استفاده كنید.

- در زمان اسهال از مصرف موادغذایی قندی و بسیار شیرین ، سرخ شده یا چرب، غذاهای نفاخ (حبوبات، بروكلی، ترب ) و میوه های ملین (گلابی ، آلو و...) و پر فیبر خودداری كنید.

- دریافت مایعات را افزایش دهید و تعداد وعده های غذایی خود را بیشتر كنید.

 

توصیه ها برای كنترل یبوست در شیمی درمانی

- در صورت یبوست میزان مایعات ، میوه ها و سبزیجات دریافتی را افزایش دهید ، می توانید از تركیب آلو ، سبوس و سیب رنده شده نیز استفاده كنید.

 

توصیه ها برای زخم گلو و دهان در شیمی درمانی

- در صورت عدم تحمل غذاهای جامد ، از رژیم غذایی نرم و میكس شده استفاده نمایید. رژیم غذایی نرم شامل: برنج كته ، پوره سیب زمینی ، گوشت چرخ شده پخته ، پنیر خامه ای ، تخم مرغ عسلی ، سبزیجات پخته و پوره شده (كدو) ، آبمیوه ، كمپوت ، میوه رسیده و له ، لبنیات ، آبمیوه ، كمپوت ، میوه رسیده و له ، حلیم ، بستنی ، عسل ، شیربرنج ، شله زرد ، ژله.

- اگر بلع دردناكی دارید ، از نی استفاده كنید و بعد از خوردن ، سر خود را به سمت عقب ببرید تا بلع راحت تر شود.

 

توصیه های كلی در شیمی درمانی

- از فراورده های پروتئینی مانند گوشت ، ماهی ، ماكیان ، لبنیات ، آجیل ، حبوبات ، سویا و تخم مرغ استفاده كنید.

- از مصرف گوشت خام و یا نیم پز اجتناب كنید و فراورده های گوشتی و تخم مرغ را كاملا پخته مصرف نمایید.

-  سبزیجات را با دقت مورد شستشو و ضد عفونی قرار دهید و در صورت امكان پخته مصرف كنید.

- میوه ها را خوب بشویید و ضدعفونی كنید و قبل از مصرف در صورت امكان پوست بگیرید یا بپزید.

- در شیمی درمانی از مصرف فست فود و غذاهای بیرون اجتناب كنید.

- در صورت دریافت كورتون غذاها را بی نمك مصرف كنید.

- برای افزایش كالری دریافتی مقداری شیر یا شیر خشك را به املت ، سوپ و... اضافه كنید و یا از تركیب ماست با میوه ها استفاده كنید.

- وعده های غذایی را در حجم كم و دفعات زیاد مصرف نمایید.

- برای افزایش اشتها از غذاهای رنگی و متنوع استفاده كنید.

- از مصرف چربی ها و غذاهای چرب خودداری كنید.

- مصرف روغن های مایع نظیر زیتون ، كانولا و ذرت مجاز و مصرف روغن های هیدروژنه (جامد) و مارگارین غیرمجاز می باشد.

- مصرف نان تست ، بیسكویت ، چوب شور یا كراكر تهوع صبحگاهی را كاهش می دهد.

- در شیمی درمانی زمانی كه حالت تهوع دارید می بایستی خوردن مایعات را از 1 قاشق مرباخوری آغاز و به تدریج اضافه كنید.

-1الی2 ساعت قبل از شیمی درمانی غذا میل نكنید.

- در صورتی كه بوی غذا آزار دهنده شده است ، آن را سرد میل كنید.

- مصرف لیمو ترش را فراموش نكنید. در صورت امكان همیشه مقداری لیمو ترش تازه به آب آشامیدنی خود اضافه كنید.

 

آموزش بیماران تحت شیمی درمانی ریزش مو (مراقبت ­ها)

ریزش مو یا طاسی یک عارضه جانبی شایع شیمی درمانی است . اما همة داروها موجب ریـزش مـو نمی شوند پزشکتان می تواند به شمـا بگوید که آیا داروهای که شما می کنید می توانند موجب این ریزش شوند یا نه؟

هنگامی که ریزش مو اتفاق می افتد ممکن است مو نازکتر شده یا کلاً بریزد .

ریـزش مـو می تـواند در تمـامی نواحی بـدن شـامل سـر ، صـورت ، بـازو ها ، پاها و زیربغل و ناحیة تناسلی رخ دهد معمـولاً پس از اتمام دور ، درمان موها دوباره می رویند در برخی اوقات ، رویش مجدد موها بایک رنگ و مدل دیگر انجام می شود .در شیمی درمانی ریـزش مـو همیشه دقیقاً بعد از درمان اتفاق نمی افتد و ممکن است چندین هفته بعد از اولیـن دروه درمـان یـا حتی بعد از تعدادی دروه درمان یا حتی بعد از تعدادی دوره درمانی شروع شود .بسیاری از افراد می گویند که پوست سرشان قبل از ریزش مو حساس می شود . موها ممکن است بصورت تدریجی یا توده ای دچار ریزش شوند و هر مویی که هنوز درحال رشد است خشک و شکننده شود .

 

چگونه می توانم در طول انجام شیمی درمانی مراقب پوست سر و موی خود باشم ؟

• از یک شامپوی ملایم استفاده کنید .
• از برس موی نرم استفاده کنید .
• از حرارت پائین برای خشک کردن موی خود استفاده کنید .
• موهای خود را کوتاه نگه دارید . مدل موی کوتاه موجب می شود که موی شما پرتر و کلفت تر به نظر بیاید . همچنین این مسئله موجب می شود که در صورت ریزش مو کنترل آن راحت تر باشد .
• از برس گرد برای مدل دادن به مو استفاده نکنید .
• از خشک کردن ، فر کردن یا صاف کردن موها خودداری کنید .
• می تـوانید در صـورتیکـه بخـش زیادی یا همة مـوهای شمـا ریختـه است از روسری ، کلاه ، کلاه گیس یا تکه مو (Hair pieces) استفاده کنید .
• در اماکن عمومی ، یا منزل دوستان و فامیل می توانید از تلفیقی از روش های فوق استفاده کنید .

در شیمی درمانی پذیرش ریزش موی سر و صورت یا بدن ممکن است سخت باشد احساس عصبانیت یا افسردگی در این حالت امری معمول و کاملاً متفاوت است . در عین حال به یاد داشته باشید که این مسئله یک عارضه جانبی موقت است .

درصورت امکان با کسی که قبلاً چنین تجربه ای داشته است صحبت کنید .